Konuya ilişkin olarak yaklaşık bir yıl önce öğrenmiş bulunduğum bir olayı, bu olayı bana aktaran ve de kayıtdışılığın kendisine yüklemiş bulunduğu maliyetten dolayı her fırsatta sıkıntısını dile getiren örnek bir işadamının müsaadesini alarak sizlerle paylaşmak istiyorum.

Ülkemizin teknik eğitim veren bir üniversitesinden mezun olan işadamımız bir süre yurtdışında çalıştıktan sonra ülkemize gelerek teknik açıdan önem arz eden bir üretim dalında önce ufak çaplı bir atölye açarak faaliyete geçmiş bilahare 8-10 yıl içerisinde işini büyüterek geliştirmiştir.

2004 yılı sonu itibariyle söz konusu işadamımızın üretim tesislerinde yaklaşık 250 kişi çalışırken bir yabancı kuruluş bu işyerine ortak olmak ve üretim tesislerini ihracata yönelik çalışır hale getirmek taahhüdü ile işadamımıza ortaklık teklif etmiştir.

Söz konusu işadamımızın kendisine önerilen ortaklık oluşumunda üstleneceği sorumluluk, yabancı ortaklığın getireceği sermaye miktarı, yeni oluşumun koşulları gerçekten heyecan vericidir.

İşadamının ifadesi ile kendisi için bu büyük bir ikramiyedir. Ortaklık koşulları ve diğer olanaklar yazılı olarak kendisine iletilmiş ve en kısa zamanda bu ortaklığın oluşumu için yanıt beklendiği ifade edilmiştir. Hatta bu konuda yabancı kuruluş temsilcisi ülkemizin önde gelen basın organlarına bu gelişme ile ilgili bilgi vermiş ve bu bilgiler söz konusu basın organlarınca da kamuoyuna duyurulmuştur.

İşadamımız bu gelişmelerden mutludur. Yalnız kendisinin önemli bir sorunu vardır ve bu sorunun yaratacağı olumsuz tabloyu gidermek istemektedir.

İşyerinde çalışan yaklaşık 250 kişiden üretimde en az 160-170 kişi görevlendirilmiş olup bunların tümü sanat okulu mezunudur. Bu çalışanlar zaman zaman işyerinde hizmet içi eğitime tabi tutulmaktadırlar. Ancak yine bu kişilerden yaklaşık 125'i ücretlerini bordro dışı almaktadır.

Söz konusu işyerinde çalışan yaklaşık 250 kişiden sadece yine yaklaşık 40'ı bordroludur. Diğerleri bordrosuz çalışmaktadır.

Teknik elemanlara 2006 yılında ortalama ayda net 1800 YTL civarında aylık ücret ödenmektedir. Söz konusu işyerinde diğer çalışanlar da dahil olmak üzere ortalama ücret düzeyi bu miktar civarındadır.

Bordro dışı çalışanlar için ödenen ücretlerin giderleştirilmesi piyasadan belli bir bedel karşılığı edinilen ve işletme için doğrudan giderleştirilmesi mümkün belgelerle yapılmaktadır.

Eğer çalışanların tümü bordroya alınırsa çalışanların maliyeti yapılan ödemenin yaklaşık yüzde 120'si civarında artacaktır. Bu konuda zaman zaman yapılan ve yaptırtılan çalışmalar bunu göstermektedir.

Çünkü maliyetleri etkileyen bir başka unsur da çalıştırılan işçi sayısı çokluğu nedeniyle diğer yasalarla getirilen ek maliyet artırıcı yükler de hesaba katıldığında kayıtdışı yapılan ödemelerin kayda alınması durumunda söz konusu maliyet bu oranda artmaktadır.

İşadamımızın isteği üzerine biz bu işyerinde kayıtdışı yapılan işlemlerin kayıt altına alınması halinde ortaya çıkması muhtemel tabloyu hazırlayarak bir durum değerlendirmesi yapmayı uygun gördük.

Yaptığımız ciddi bir çalışma sonucunda vardığımız sonuç daha da şaşırtıcı oldu.

Çünkü söz konusu işadamımız sadece çalışanlarını kayıt altına almak halinde üstlenmek zorunda kalacağı maddi yükümlülükler nedeniyle zarar eder hale gelebiliyordu.

Bunun nedeni ise çalışanların kayda alınması sonucunda yüklenilmek zorunda kalınan vergi, sigorta, kıdem tazminatı karşılığı yanında diğer yasalarla işyerinde çalışanların sayısı dikkate alınarak yüklenilmesi gereken diğer maddi unsurlardı.

Kendisi için hazırladığımız tablolar üzerinden yapmış olduğumuz açıklamalar karşısında işadamımızın sevinci üzüntüye dönüştü.

Ortaklık teklifi getiren yabancı yatırımcıdan konuyu düşünmek için süre istedi. Bu süreyi birkaç defa uzattı. Ancak zannediyorsam bu süre aralık ayı başında bir daha uzatılmamak üzere sona erecektir.

İşadamımız kayıtdışılıktan rahatsızdır. Ancak onu kayıtdışılığa iten ülkemizde uygulanan yasalardır.

O bu durumu ile güvenilir ve doğruları gösteren mali tablo üretememektedir. Bu durum ülkemize kalıcı yabancı sermaye girişini de olumsuz etkilemektedir. Ülkemizde bu olguyu yaşayan işadamları daha doğrusu müteşebbislerimiz bu tabloyu bize taşıyanla sınırlı değildir.