ANONİM ve limited şirketlere ait hisselerin satışında, özellikli birçok ince nokta var.

Bu noktalar açısından, gerçek kişilerin ve şirketlerin hisse satışı farklı vergilendirmelere tabi.

A.Ş.'LERDE HİSSE SENEDİ ÖNEMLİ

1- Hisse Senedi Bastırılmamışsa: Ülkemizdeki anonim şirketlerin, yüzde 99'unda, hisse senedi bastırılmadığı göze çarpıyor. Böyle olunca, anonim şirket ortağı, hissesini kaç yıl sonra ve kime satarsa satsın, bundan doğan kazanç "Değer artışı kazancı" olarak, gelir vergisine tabi (GVK Mükerrer Md.80/4).

Vergilendirme sırasında, iktisap (edinme) bedeli, hisselerin elden çıkarıldığı ay hariç olmak üzere, Türkiye İstatistik Kurumu'nca belirlenen TEFE (1.1.2006 tarihinden itibaren ÜFE) endeksindeki artış oranında artırılarak tespit ediliyor.

Şu kadar ki, endekslemenin yapılabilmesi için artış oranının % 10 veya üzerinde olması gerekiyor (GVK Mükerrer Md. 81/son).

Elde edilen kazancın, 2008'de 6 bin 800 TL'si, 2009'da ise 7 bin 600 lirası gelir vergisinden müstesna oluyor. Aşan kısım da gelir vergisine tabi tutuluyor.

2- Hisse Senedi Bastırılmışsa: Olay değişiyor. İki yıldan fazla süre ile elde tutulan hisse senetlerinin, elden çıkartılmasından doğan kazanç, tutarı ne olursa olsun, gelir vergisine tabi değil (GVK Mük. Md. 80/1). Örneğin, Remzi Bey Amca, 5 Kasım 2006'da 150 bin TL'ye edindiği hisse senedini, 15 Kasım 2008'de 600 bin TL'ye satmışsa, aradaki 450 bin TL kazanç nedeniyle, beyanname vermeyecek ve hiç vergi ödemeyecek. Aynı hisse senedi 2007'de edinilmiş olsaydı, 2008'de satışından doğan kazanç gelir vergisine tabi olacaktı.

3- Pratik Yol: Hisse senedi bastırmayan bir anonim şirket, herhangi bir kurumdan izin almaksızın, hisse senedinin yerini tutan "geçici ilmühaber" bastırabilir. Bu durumda, geçici ilmühabere dayalı anonim şirket hisse satışı, iki yıllık süre geçtikten sonra yapılırsa, bundan doğan kazanç, tutarı ne olursa olsun, gelir vergisine tabi tutulmuyor (232 No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği, Md.5. Bkz. 23.3.2000 Tarihli R.Gazete).

LİMİTED ŞİRKET HİSSESİ

Limited şirketlerde, hisse senedi ya da ilmühaber çıkartılamadığı için, şirket hissesi ne zaman satılırsa satılsın, bundan doğan kazanç "değer artışı kazancı" olarak gelir vergisine tabi tutuluyor (GVK Mük. Md. 80/4). Kazancın hesaplanmasında, hissenin iktisap (edinme) bedeli, (hisse senedi ya da ilmühaber bastırılmamış A.Ş. hisselerinde olduğu gibi) endekslemeye tabi tutuluyor ve istisna uygulanıyor.

Bu arada, ilginç bir yasa ve uygulama; limited şirketlerde, çoğunluk hisseye örneğin yüzde 99 hisseye sahip olan ortak, diğer ortağın yazılı onayı olmadan, hissesini ya da hissesinin bir kısmını, eşine ve çocuğuna dahi satamıyor.

Şirketlere yüzde 75 vergi istisnası var

BİR anonim ya da limited şirketin, iştirak hisselerini satmaları halinde, bundan doğan kazanca, Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 5/c maddesi uyarınca, önemli bir "vergi avantajı" sağlanıyor.

Buna göre, örneğin bir anonim şirket, iştirak hisselerini;

1-Aktife girdiği yani defterlerine kaydettiği tarihten itibaren, iki yıl içinde satarsa, bundan doğan kazancın tamamı kurumlar vergisine tabi.

2-İki yıl geçtikten sonra sattığında;

a)Satıştan doğan kazancı 5 yıl süre ile şirketten çekmeyip, pasifte "özel bir fon hesabında" gösterirse veya "sermayesine eklerse",

b)Satış bedelini de satışın yapıldığı yılı izleyen ikinci takvim yılının sonuna kadar tahsil ederse,

c)Satıştan doğan kazancın yüzde 75'i "kurumlar vergisinden müstesna" tutulur. Kazancın kalan yüzde 25'i üzerinden de yüzde 20 kurumlar vergisi öder.

Bu avantaj, 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 1 Ocak 2006 tarihinden itibaren yürürlüğe giren 5/e maddesinde açıkça yazılı.

İSTİSNA NE ZAMAN UYGULANIR

Kurumlar Vergisi Yasası'nda, iştirak satışı ile ilgili istisnanın "satışın yapıldığı dönemde" uygulanacağı açıkça belirtiliyor (Bkz. KVK Md. 5/e).

Burada "satışın yapıldığı dönemin tespiti" önemli.

Türk Ticaret Kanunu'nun 417. maddesine göre hisse senedini ciro edilmek suretiyle teslim alan kişi, bunu pay defterine kayıt ettirdiğinde "ortak sıfatına haiz" olabiliyor.

Görüldüğü gibi, hisse senetlerinin devri yani satışı, TESLİM ve PAY DEFTERİNE KAYIT ile gerçekleşiyor. Burada, önceden yapılan sözleşme ve paranın tahsil edildiği tarih değil, hisse senedinin teslim tarihi önemli.

Hisse senetleri alıcıya teslim edilmediği sürece, hisse senedinin satışı söz konusu olamıyor.

Bu durum da Türk Ticaret Kanunu'nun, 415, 416 ve 417. maddelerinde açıkça yazılı.

Hisse senedi satışında KDV yok

1-Hisse Senedi Satışı

KDV Yasası'na göre, hisse senedi satış işlemi KDV'ye tabi değil. İncelendiğinde de fark edileceği gibi, KDV Kanunu'nun 17/4-g maddesinde, "hisse senedi" satışlarının, KDV'den müstesna olduğu açıkça belirtiliyor. Geçici ilmühaber ile yapılan satışlar da hisse senedi olarak kabul ediliyor. (Gelir Vergisi Genel Tebliği, Seri No:232/5)

2-Hisse Senedi ya da İlmühaber Bastırılmamışsa

İştirak hissesinin satışı; anonim ya da limited şirketlerin, eshamlı (sermayesi paylara bölünmüş) şirketlerin komanditer ortaklarına ait ortaklık payları, iş ortaklıkları ya da adi ortaklıklara iştiraki olması fark etmez. İştirak edilen anonim şirketin, hisse senedi ya da ilmühaberi bastırılmamışsa edinme tarihinden itibaren iki yıl içinde satılan hisse, yüzde 18 KDV'ye tabidir. Limited şirket ya da başka bir şirkete ait iştirakin, edinme tarihinden itibaren iki yıl içinde elden çıkartılması yine yüzde 18 KDV'ye tabi (KDVK md. 17/4-r).