1. Giriş

Kurumlar vergisi mükelleflerinin hesap dönemi içerisinde elde ettikleri kurum kazancı üzerinden ödemek zorunda oldukları kurumlar vergisi dışında ayrıca bazı hallerde Gelir Vergisi Kanunu (GVK) hükümlerine göre gelir vergisi tevkifatı (stopajı) ödeme mükellefiyetleri doğmaktadır.

Kurumlar vergisi mükelleflerince GVK’ ya göre yapılacak olan tevkifatı,

a) yatırım fon ve ortaklarının yapacakları tevkifat,

b) Kar dağıtımına bağlı tevkifat,

c) Dar mükellef kurumların karlarını yurt dışına göndermeleri halinde yapılacak tevkifat,

d) Yatırım indiriminin özel durumu nedeniyle yapılması gereken tevkifat

şeklinde dört ana başlık altında sıralayabiliriz

Sirkülerimizin devam eden bölümlerinde uygulaması en yaygın olan kar dağıtımına bağlı gelir vergisi tevkifatı uygulaması açıklanmaya çalışılmıştır.

2. Kar Dağıtıma Bağlı Gelir Vergisi Tevkifatı (Stopajı) Uygulaması

2.1. 2003, 2004 ve 2005 Yılı Kazançlarının Dağıtımı Halinde Yapılacak Olan Tevkifat

a) Tam mükellef kurumlar tarafından tam mükellef gerçek kişilere ve gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olmayanlara dağıtılan ;

- Her nevi hisse senetlerinin kar payları,

- İştirak hisselerinden doğan kazançlar,

- Kurumlar idare meclisi başkan ve üyelerine verilen kar payları %10 oranında tevkifata tabidir (2003/6577 sayılı BKK ile %10, Yürürlük 01.01.2004).

Tam mükellef kurumlarca karın sermayeye eklenmesi kar dağıtımı sayılmayacağından tevkifat yapılmayacaktır.

b) Tam mükellef kurumlar tarafından dar mükellef gerçek kişilere, dar mükellef kurumlara (Türkiye’ de bir işyeri veya daimi temsilci aracılığı ile kar payı elde edenler hariç) ve gelir ve kurumlar vergisinden muaf olan dar mükelleflere dağıtılan;

- Her nevi hisse senetlerinin kar payları,

- İştirak hisselerinden doğan kazançlar,

- Kurumlar idare meclisi başkan ve üyelerine verilen kar payları, %10 oranında tevkifata tabidir (20003/6577 sayılı BKK ile %10, Yürürlülük 01.01.2004).

Yine karın sermayeye eklenmesi halinde kar dağıtımı söz konusu olmayacaktır.

Öteyandan, 4842 sayılı Yasa ile istisna kazançlardan stopaj uygulamasına son verilmiştir. Bu nedenle istisna olsun olmasın tüm kazançlar dağıtımı halinde stopaja tabidir.

Bu durumun istisnası, eski rejime göre (4842 sayılı Yasa öncesi hükümlere göre) kullanılan yatırım indirimi için %19,8 oranındaki stopajın devam etmesi halidir.

Stopaj oranındaki halka açık olan veya olmayan şirketlerle ilgili değişiklik kaldırılmıştır. Tüm kurumlar yukarıda belirtilen şekilde kar dağıtmaları halinde %10 oranında stopaj yapacaklardır.

2.2. Eski Yıllara Ait Karların Dağıtımı Halinde Tevkifat Uygulaması

a) 1998 ve Öncesi Yıllara Ait Kazançların Dağıtımı

Kurumlar vergisi mükelleflerince 31.12.1998 veya daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde edilen kazançların dağıtımı halinde bu kazançlar üzerinde GVK’ nun 94. maddesi hükmüne göre tevkifat yapılmayacaktır. Çünkü bu kazançlar 1998 ve öncesi hükümlere göre vergilendirilmiş olup, üzerinden gelir vergisi tevkifatı kar dağıtımı ile ilişkilendirilmeksizin yapılmıştır.

b) 1999-2002 Takvim Yıllarına İlişkin Kazançların Dağıtımı

i. 1999-2002 Takvim Yıllarına Ait Kurumlar Vergisinden İstisna Edilmiş Kazançların Durumu

01.01.1999-31.12.2002 tarihleri arasında sona eren hesap dönemlerinde elde edilen kurumlar vergisinden istisna kazançların dağıtımı halinde stopaj yapılmayacaktır (Ancak istisna kazançların 2003 ve müteakip hesap dönemlerine ait olması ve bu kazançların dağıtılması durumunda stopaj yapılacaktır).

Dağıtılan kazancın 31.12.2002 tarihinden önce istisnaya tabi tutulmuş kurum kazancını da içermesi durumunda 67 No.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği’nde yapılan açıklamalar doğrultusunda dağıtılan kazancın öncelikle istisnaya tabi kazançtan olduğu var sayılacak, bu kazancın tamamlanmasından sonra istisna edilmemiş kazançtan dağıtım yapıldığı kabul edilecektir.

1999 takvim yılına ait yatırım indirimi tutarına isabet eden kazançların kar dağıtımına tabi tutulması halinde, bu kazançlar üzerinden kar payı dağıtımına bağlı tevkifat yapılacaktır.

ii. 1999-2002 Takvim Yıllarına Ait Kurumlar Vergisinden İstisna Edilmemiş Kazançların Durumu

1999-2002 yıllarına ait kurumlar vergisine tabi tutulmuş kazançların dağıtılması halinde, bu kazançlar üzerinden 4842 sayılı kanunla değişik GVK’nun 94/6-b-i maddesi uyarıca gelir vergisi tevkifatı yapılacaktır. Yani bu kazançların 2004 veya sonraki hesap dönemlerinde dağıtıma tabi tutulması halinde bu kazançlar üzerinden %10 oranında tevkifat yapılacaktır.

3. Yatırım İndirimi İstisnasının Kar Dağıtımına Konu Edilmesi

a) Kar dağıtılmadığı durumda yatırım indirimi üzerinden tevkifat yapılmayacaktır. Ancak bu durumun istisnası GVK’ nun 61. maddesi hükmüne göre yapılacak olan %19,8’ lik tevkifattır. GVK’ nun 61. maddesi hükmüne göre 4842 sayılı kanun öncesi hükümlere göre yatırım indirimlerinden faydalandıkları dönemde, yatırım indiriminden faydalanılan kazanç üzerinden %19,8 oranında tevkifat yapılacaktır. Anılan düzenleme uyarınca, 24.04.2003 tarihinden önce yapılan müracaatlara istinaden düzenlenen yatırım teşvik belgeleri kapsamında yatırım indirimi istisnasından yararlanan kazançlar ile aynı tarihten önce gerçekleşen yatırımlar üzerinden hesaplanan ve kazancın yetersiz olması nedeniyle sonraki dönemlere devreden yatırım indiriminden yararlanan kazançlar üzerinden dağıtılsın dağıtılmasın %19,8 oranında tevkifat yapılacaktır.

b) Kar dağıtıldığı durumda;

1- GVK’ nun 61. maddesi kapsamında yararlanılan ve üzerinden tevkifat yapılan yatırım indiriminin dağıtımına konu edilmesi halinde tevkifat yapılmayacaktır. Zira yukarıda açıklandığı üzere bu kazançlar üzerinden daha önce tevkifat yapılmıştır.

2- Dağıtılan karın içerisinde 31.12.2002 tarihinden önceki dönemlerde yararlanılan ve üzerinden tevkifat yapılan yatırım indirimi olması durumunda bu yatırım indirimi kısmından tevkifat yapılmayacaktır.

GVK’ nun 119. maddesi hükmü uyarınca, 94. madde gereğince yapılan gelir vergisi tevkifatının, vergi kesenler tarafından tevkifatın yapıldığı ayı takip eden ayın 20. günü akşamına kadar bağlı bulundukları vergi dairesine beyan edilip 26. günü akşamına kadar ödenmesi gerekmektedir.

4. Kar Paylarını Elde Eden Gerçek Kişilerin Vergi Kanunları Karşısındaki Durumu

Gelir Vergisi Kanununun 22. maddesinin 2 numaralı fıkrasında; tam mükellef kurumlardan elde edilen kar paylarının yarısı gelir vergisinden istisna edilmiş, kar payının beyanı halinde, karın dağıtımı aşamasında kurum bünyesinde yapılan tevkifatın tamamının yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edileceği hükme bağlanmıştır. Buna göre, tam mükellef kurumlardan elde edilen

- Her nevi hisse senetlerinin kar payları,

- İştirak hisselerinden doğan kazançlar,

- Kurumlar idare meclisi başkan ve üyelerine verilen kar paylarının

yarısı gelir vergisinden istisna olduğundan; 2005 yılı içinde elde edilen kar payı tutarının %50 oranındaki istisna düşüldükten sonraki kalan tutarı 15.000.-YTL’ yi aşıyor ise beyan edilecektir. Beyan edilen tutar üzerinden hesaplanan gelir vergisinden karın dağıtımı aşamasında kurum bünyesinde yapılan tevkifatın tamamı mahsup edilecektir. Mahsup sonrası kalan tutar genel hükümler çerçevesinde mükellefe red ve iade edilecektir.

Karın sermayeye ilavesi sonucu elde edilen bedelsiz hisse senetleri ve iştirak payları için beyanname verilmeyecektir.

Öte yandan, 01.01.1999 - 31.12.2002 dönemlerine ilişkin kurumlar vergisinden istisna edilmiş kazançlarının dağıtımı halinde, gerçek kişilerce elde edilen kar paylarının net tutarına elde edilen kar payının 1/9’ u eklendikten sonra, bulunan tutarın yarısı vergiye tabi gelir olarak dikkate alınacaktır. Bu gelirler ile ilgili olarak yıllık beyanname verilmesi halinde, beyannameye intikal ettirilen tutarın 1/5'i beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir.

Örnek:
Bay (A), tam mükellef bir kurum olan (X) Anonim Şirketinden 2005 yılında brüt 200 bin YTL tutarında kar payı (temettü) elde etmiştir. Bu mükellefin başkaca geliri bulunmamaktadır.
Elde edilen kar payı kurum bünyesinde %10 nispetinde vergi kesintisine tabi tutulmuş olup, bu tutar 20 bin YTL dir.

Bay (A)’ nin elde ettiği kar payının yarısı gelir vergisinden istisna olup, kalan yarısı 100 bin YTL dir. Bu tutar beyan sınırı olan 15 bin YTL’ yi aştığı için beyan edilecektir. Kurum bünyesinde yapılmış olan vergi kesintisinin tamamı hesaplanan vergiden mahsup edilecektir.

Bu durumda, ödenecek vergi aşağıdaki gibi olacaktır:

Kar payı : 200.000 YTL
İstisna tutarı : 100.000 YTL
(100.000 YTLx1/2=)
KALAN TUTAR : 100.000 YTL
Hesaplanan vergi : 33.520 YTL
Mahsup edilecek vergi : 20.000 YTL
Ödenecek vergi : 13.520 YTL

Erdal SÖNMEZ
Eski Baş Hesap Uzmanı, YMM
Sinerji YMM