Bütün dünyayı etkileyen küresel krizin sanayi şirketlerine etkisi somut verilerle ortaya konuldu. İstanbul Sanayi Odası'nın (İSO) 'Türkiye'nin 500 Büyük Kuruluşu'na yönelik açıkladığı rapora göre, Türkiye'nin en büyük şirketlerinin kârlarında geçen yıl önemli bir düşüş yaşandı.

Krizin etkisi altındaki sanayi devlerinin satışları yüzde 19,1 artmasına rağmen kârları yüzde 13,3 oranında azaldı. Oda Başkanı Tanıl Küçük, bu durumu hammadde fiyatlarının yükselmesine bağladı. Listede yaklaşık 28 milyar liralık satış rakamıyla Tüpraş birinciliğini korudu. Geçen yılın üçüncüsü Elektrik Üretim AŞ ikinciliğe yükselirken, Ford Otomotiv bir sıra gerileyerek üçüncü oldu. Listede zarar eden şirketlerin sayısındaki artış da dikkat çekti. Bir önceki yıla göre, zarar açıklayan sanayi kuruluşlarının sayısı üçe katlandı. Rapora göre, şirketlerin kısa vadeli borçları da yüzde 40'a yakın oranda yükseldi. Geçen yıl istihdam hariç diğer göstergelerde ilk 50 kuruluşun ağırlığı dikkat çekti. Bunlar toplam satışın yarısını gerçekleştirirken, ihracattaki paylarını da artırdı. Kârlılık konusunda en dikkat çekici şirket ise kamudan çıktı. Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO), petrol fiyatlarının yükselmesiyle beraber kâr hanesine 1 milyar 772 milyon lira kaydetti.

İstanbul Sanayi Odası'nın (İSO) 'Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2008 Yılı Raporu', Oda Başkanı Tanıl Küçük tarafından dün açıklandı. Tüpraş, EÜAŞ ve Ford ilk üç sırayı paylaşırken, Erdemir 5 milyar 14 milyon lira ile altıncılıktan dördüncülüğe yükseldi. Geçen yılın dördüncüsü Oyak Renault da 4 milyar 710 milyon ile bir sıra gerileyerek beşinci oldu. On üçüncülükten sekizinciliğe yükselen Habaş, ilk ona giren şirketler arasında en fazla sıra yükselme başarısını gösterdi. Türkiye'nin en büyük şirketi Tüpraş'ın toplam üretimden satışlardaki payı 2007'de yüzde 9,1 iken, geçen yıl yüzde 11,4'e yükseldi.

İSO Başkanı Tanıl Küçük, listede yer alan şirketlerin satışlarının artmasına rağmen kârlarının düşmesini hammadde fiyatlarının yükselmesine bağladı. Sektörler bazında madencilik ve taşocakçılığı, vergi öncesi kârında yüzde 18,7 artış göstererek tek kâr eden sektör oldu. 486 özel ve 14 kamu kuruluşundan oluşan listede, özel kuruluşların satış hâsılatları yüzde 19,9 artış gösterirken, kamu kuruluşlarının artışı yüzde 5,8'de kaldı. Vergi öncesi dönem kârlarına bakıldığında ise özel kuruluşlar yüzde 21,3 azalış görülürken kamu kuruluşlarında yüzde 124,7 gibi kayda değer bir artış gözlendi.

Türkiye'nin ihracatı 2008'de yüzde 23,1 artarken, en büyük 500 kuruluşun ihracatı da yüzde 24,2'yi gösterdi. Geçen yılın ihracat lideri Ford Otomotiv, otomotiv sektöründeki ciddi daralma sebebiyle birinciliği bu yıl da Tüpraş'a bıraktı. Tüpraş, 2008'de 4 milyar 471 milyon dolar ihracat rakamına ulaştı. Rafineri devini, otomotiv sektöründen sırasıyla Ford, Oyak Renault, Tofaş ve Toyota takip etti. Sektörel olarak otomotiv 17 milyar 970 milyon dolarlık ihracatla ilk sıradaki yerini korurken, 17 milyar 935 milyon dolarlık ihracat gerçekleştiren ana metal sanayi ise otomotivi yakın takibe aldı. Bu sektörlerden sonra kimya ve petrol ürünleri, metal eşya ve makine ve giyim en çok ihracat gerçekleştiren sektörler olarak dikkat çekti.

Toplam istihdamdaki değişimlere göz atıldığında, 500 büyük sanayi kuruluşunda geçen yıl çalışan sayısında yüzde 1,6 azalma olduğu gözlendi. 486 özel kuruluşun çalışan sayısında yüzde 0,4 artış gerçekleşirken, kamu kuruluşlarında yüzde 12,5'lik küçülme dikkat çekiyor. Kamu ve özel sektör çalışan sayılarındaki değişimlerde Tekel ve Petkim'in özelleştirilmesi etkili oldu. 1 milyon liralık satış hâsılatı için çalışan sayısının 2008'de 1,6 olduğu ortaya çıktı. Çalışan yoğunluğu olarak nitelendirilen bu oran 2006'da 1,8 iken, 2007'de 1,7 idi.

Zarar eden şırket sayisi üçe katladi

En büyük 500 arasında 352 şirket kâr ederken, 2007'de 50 olan zarar eden şirket sayısı 2008'de 148'e yükseldi. Özel kuruluşların 2007'de yüzde 33,9 olan kısa vadeli borçları yüzde 37'ye yükseldi. Uzun vadeli borçlar da yüzde 14'ten yüzde 17,4'e çıktı. Kamu kuruluşlarında kısa vadeli borçlar yüzde 23,5'ten 33,7'ye çıkarken; uzun vadeli borçlarda değişiklik olmayarak yüzde 10,1'de kaldı. Faaliyet dışı kârların yüzde 38,1; toplam kârın da yüzde 40,1 oranında gerilemesi sebebiyle satış kârlılığı İSO 500 genelinde yüzde 3,9'a; özel kuruluşlarda ise 3,6'ya düştü. Bu oran, satış kârlılığında 2001 sonrası dönemin en düşük düzeyi.

Satışın yarısından fazlası 50 şirketİn

İSO 'Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2008 Yılı Raporu'na göre, 2008 yılında istihdam hariç diğer göstergelerde ilk 50 kuruluşun ağırlığı dikkat çekti. Listenin ilk 50 sırasında yer alan sanayi kuruluşu 500 büyük şirket içinde üretimden satışların yüzde 52,6'sını, brüt katma değerin ise yüzde 53,7'sini gerçekleştirdi. Bu artışta petrol ve ana metal sanayi ürünlerindeki fiyat artışları etkili oldu. Vergi öncesi dönem kâr ve zararında ilk 50 kuruluşun payı 2008'de yüzde 58,8 iken, bu pay önceki yıl yüzde 43,9 olmuştu. İhracattaki payını da artıran ilk 50, bir önceki yıl yüzde 54,9 olan payını yüzde 56,5'e çıkardı. Üretimden satışlar, brüt katma değer, vergi öncesi dönem kâr veya zararı ve ihracattaki payı yüzde 52,6 ile yüzde 58,8 oranında değiştiği görülürken, bu paylar 2006 ve 2007'den bir miktar farklı olmasına karşın oranlarda önemli değişme gözlenmedi. İlk 50 kuruluşun istihdamdaki payı ise üçte bire geriledi. 2006 ve 2007'de ilk 50 kuruluşun çalışanları sayısındaki payı yüzde 33,5 iken, 2008'de yüzde 31'e geriledi. Türkiye GSYİH'sinin yüzde 4,5'ini oluşturan ilk 50 kuruluş, Türkiye ihracatının yüzde 29'unu gerçekleştirdi.

ZAMAN GAZETESİ, EN BÜYÜK 500 ŞİRKET SIRALAMASINDA 242'NCİ SIRAYA YÜKSELDİ

Zaman Gazetesi'nin bağlı olduğu Feza Gazetecilik AŞ, üretimden satışlarda, 500 büyük şirket arasındaki yükselişini sürdürüyor. 2007'de 244'üncü sırada bulunan Feza Gazetecilik, bu sene iki basamak yükselerek 242'nci oldu. Şirket, 2006 yılında ise 283'üncü sırada yer alıyordu.

http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=872333&title=krizde-500-buyuk-sirketin-satislari-artti-k%E2ri-dustu