Yeni teşvik sisteminin esaslarını belirleyen Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar ve bu kararın uygulanmasına ilişkin Tebliğ yayımlanlandı,

Başbakan Recep Tayyip ERDOĞAN tarafından 4 Haziran 2009 tarihinde yapılan basın toplantısıyla duyurulan yeni teşvik sisteminin yasal düzenlemelerini yapan;

§ 14.07.2009 tarih ve 2009/15199 sayılı Devlet Yardımları Hakkında Karar 16.07.2009 tarih ve 27290 sayılı,

§ 2009/1 no.lu yatırımlarda devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına İlişkin Tebliğ 28.07.2009 tarih ve 27302 sayılı,

Resmi Gazetede yayımlandı.

Aşağıda bu karar ve tebliğ ana hatları itibariyle özetlenecektir.

1. Bölgeler ve Sektörler İtibariyle Destek Unsurları

Yeni Kararnamede 6 teşvik ve destek unsuru yer almakta olup, bazı bölgelere bu unsurlardan tamamı sağlanmadığından, bölgeler itibariyle destek unsurlarının sayısı değişebilmektedir.

Bakanlar Kurulu kararının (4) no.lu eki listede yer alan, teşvik edilmeyecek yatırım konuları ile aranan şartları sağlayamayan yatırım konuları hariç olmak üzere, koşulları sağlayan yatırımlara, bölgeler itibariyle veya bölgesine bakılmaksızın büyük ölçekli yatırımlara sağlanan destek unsurları aşağıdaki tabloda yer almaktadır:

2. Büyük Ölçekli Yatırımlar

Büyük ölçekli yatırımlara bölgesine bakılmaksızın, ancak bölgesine göre farklılaştırılmış olarak destek sağlanmaktadır. Kararnamenin (3) no.lu eki listeye göre büyük ölçekli yatırımlar aşağıdaki tabloda yer almaktadır.

Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 32/A maddesinde yer alan düzenlemede, yatırım tutarı 50 milyon lirayı aşan büyük ölçekli yatırımlar için yatırıma katkı oranını farklılaştırma konusunda Bakanlar Kuruluna yetki verilmiştir. 2009/15199 sayılı Kararnamede, 12 sektörde yapılan yatırımlar büyük ölçekli yatırım olarak kabul edilmiş, ancak bu yatırımlardan bir kısmı için 50 milyon liradan daha yüksek tutarda asgari yatırım tutarı öngörülmüştür. Buna göre aşağıdaki tabloda yer alan yatırımlardan karşısında gösterilen asgari tutarı geçenler büyük yatırım sayılmakta, karşısında her hangi bir tutar yer almayanlar ise 50 milyon lirayı geçmesi halinde büyük ölçekli yatırım olarak kabul edilmektedir.

4. Gelir/Kurumlar Vergisi İndirimi

Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 32/A maddesiyle, teşvik belgesine bağlanan yatırımlardan elde edilen kazançlar için indirimli gelir/kurumlar vergisi oranı uygulaması getirilmiştir.

Bu teşvikle ilgili özelliği olan konular aşağıdaki gibidir:

a) Kapsam ve Kapsam Dışı Sektörler

Önceki bölümlerde de belirtildiği üzere, yeni teşvik sisteminde kurumlar vergisi indirimi teşviki büyük ölçekli yatırımlara ve bölgeler itibariyle belirlenen sektörlerde yapılan yatırımlara sağlanmaktadır. Hangi bölgelerde hangi sektörlerde yapılan yatırımlara bu teşvikin sağlanacağı Bakanlar Kurulu kararının (2) no.lu eki listede yer almaktadır.

Aşağıda sayılan kurumlar/yatırımlar indirimli kurumlar vergisi uygulamasının kapsamı dışındadır. Bu kurumların/yatırımların teşvik kapsamına alınması konusunda Bakanlar Kurulunun da yetkisi bulunmamaktadır.

§ Finans ve sigortacılık sektörlerinde faaliyette bulunan kurumlar

§ İş ortaklıkları

§ Taahhüt işleri

§ 4283 sayılı Yap-İşlet Modeli ile Elektrik Enerjisi Üretim Tesislerinin Kurulması ve İşletilmesi ile Enerji Satışının Düzenlenmesi Hakkında Kanunun Kanun kapsamında yapılan yatırımlar

§ 3996 sayılı Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanun kapsamında yapılan yatırımlar

§ Rödovans sözleşmelerine bağlı olarak yapılan yatırımlar.

b) İndirimli Kurumlar Vergisi Oranı Yoluyla Yararlanılacak Teşvik Tutarı

İndirimli kurumlar vergisi oranı yoluyla yararlanılacak teşvik tutarı, belirlenen yatırıma katkı tutarı ve yatırıma katkı oranı ile indirimli kurumlar vergisi oranına bağlı bulunmaktadır.

Teşvikten yararlanan kurumların bu yatırımlardan elde edecekleri kazançlar, her bir bölge için Bakanlar Kurulunca belirlenen yatırıma katkı oranına ulaşıncaya kadar (yatırıma katkı tutarı, indirimli kurumlar vergisi uygulanmak suretiyle tahsilinden vazgeçilen vergi yoluyla yatırımların Devletçe karşılanacak tutarıdır) yine Bakanlar Kurulunca belirlenen indirimli oranlar üzerinden kurumlar vergisine tabi tutulacaktır.

2009/15199 sayılı Kararnameyle belirlenen yatırıma katkı oranı ve kurumlar vergisi indirim oranı ile bu orana göre yatırımlardan elde edilecek kazançlara uygulanacak kurumlar vergisi oranları aşağıdaki tabloda yer almaktadır:

ba) 31.12.2010 tarihine kadar başlanan yatırımlar için

bb) 31.12.2010 tarihinden sonra başlanan yatırımlar için

c) İndirimli Kurumlar Vergisi Oranı Uygulaması Başlangıcı ve Uygulama Süresi

Kurumlar Vergisi Kanunu’na eklenen 32/A maddesi hükmüne göre, indirimli kurumlar vergisi oranı uygulamasına, yatırımın kısmen veya tamamen işletilmesine başlanılan hesap döneminden itibaren başlanacak, indirimli kurumlar vergisi uygulaması yoluyla vazgeçilen vergi tutarı yatırıma katkı tutarına ulaşıncaya kadar uygulamaya devam edilecektir.

d) İndirimli Kurumlar Vergisi Oranının Uygulanacağı Kazanç

İndirimli kurumlar vergisi oranı sadece yapılan yatırımdan elde edilen kazançlara uygulanacaktır. Bu çerçevede yeni yapılan yatırım dışındaki faaliyetlerden elde edilen kazançlara indirimli oran değil standart oran uygulanacaktır.

İndirimli oranın sadece yeni yatırımdan elde edilecek kazanca uygulanması, teşvikin etkinliğini ciddi ölçüde azaltacağı gibi, yeni yatırımdan elde edilen kazancın diğer kazançlardan ayrı olarak hesaplanmasını gerektirdiğinden uygulaması oldukça zor olacaktır.

5) Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği

2009/15199 sayılı Kararnamenin 9. maddesine göre, büyük ölçekli yatırımlar ile bölgesel uygulama kapsamında desteklenen yatırımlardan;

§ Komple yeni yatırımlarda, işletmeye geçiş tarihinden itibaren sağlanan,

§ Diğer yatırımlarda, yatırımın tamamlanmasını müteakip, yatırıma başlama tarihinden önceki son altı aylık dönemde (mevsimsel özellik taşıyan yatırımlarda bir önceki yıla ait mevsimsel istihdam ortalamaları dikkate alınır) Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğüne verilen aylık prim ve hizmet belgesinde bildirilen ortalama işçi sayısına ilave edilen,

istihdam için ödenmesi gereken sigorta primi işveren hissesinin asgarî ücrete tekabül eden kısmı aşağıda belirtilen sürelerde Hazinece karşılanacaktır.

Kararnamede yapılan düzenlemelere göre;

§ 5084 sayılı Kanun kapsamındaki desteklerden yararlanmakta olan işletmeler için mükerrer prim desteği uygulanmayacak, bu işletmelerde bu Karara istinaden düzenlenecek teşvik belgeleri kapsamında gerçekleştirilecek yatırımlara istinaden oluşacak ek istihdam için prim desteği uygulanacaktır.

§ Destekten yararlanmak, aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içerisinde verilmesi ve sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden tutarın Hazinece karşılanmayan işveren hissesine ait tutarın ödemiş olması şartına bağlıdır.

Sigorta primi desteği ile ilgili olarak Bakanlar Kuruluna verilmiş açık bir yetki bulunmamaktadır. Bu nedenle düzenleme yapma konusunda Bakanlar Kuruluna yetki veren 26.06.2009 tarih ve 5920 sayılı Kanun TBMM tarafından kabul edilmiştir. Ancak bu Kanun Cumhurbaşkanlığınca başka bir düzenlemesi nedeniyle TBMM’ye iade edilmiş ve yasama sürecini tamamlayarak yürürlüğe girememiştir. Bu çerçevede 2009/15199 sayılı Kararnamenin sigorta primi desteğini düzenleyen maddesinin yasal dayanağı konusundaki belirsizlik devam etmektedir.

6) Katma Değer Vergisi İstisnası

Kararnamenin 3. maddesine göre katma değer vergisi istisnası, teşvik edilmeyecek yatırım konuları ile aranan koşulları sağlayamayan yatırım konuları hariç olmak üzere, asgari yatırım tutarının üzerindeki tüm yatırımlar için uygulanabilecek bir teşvik unsurudur.

Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 13. maddesinde yer alan ve halen uygulanan katma değer vergisi istisnası uygulaması şu an itibariyle aynen devam edecektir.

7) Gümrük Vergisi Muafiyeti

Kararnamenin 6. maddesinde gümrük vergisi muafiyeti düzenlenmiştir. Bu destek de katma değer vergisi istisnasında olduğu gibi, teşvik edilmeyecek yatırım konuları ile aranan koşulları sağlayamayan yatırım konuları hariç olmak üzere, asgari yatırım tutarının üzerindeki tüm teşvik belgeli yatırımlar için uygulanabilecek bir teşvik unsurudur.

Katma değer vergisi istisnasında olduğu gibi gümrük vergisi muafiyeti de genel esasları itibariyle devam etmekte olup, ayrıntıda değişen konulara girilmeyecektir.

8) Faiz Desteği

Faiz desteği de katma değer vergisi istisnası ve gümrük vergisi muafiyeti gibi 2009/15199 sayılı Kararname ile yürürlükten kaldırılan 2006/10921 sayılı Kararname içinde yer alan ve geçmişte uygulanan bir destektir.

Kararnamede yer alan düzenlemeye göre faiz desteği oranları aşağıdaki tabloda yer almaktadır:

9) Yatırım Yeri Tahsisi

Kararnamenin 11. maddesinde yatırım yeri tahsisine yer verilmiş, burada yapılan düzenlemede büyük proje yatırımlarıyla, bölgesel ve sektörel olarak desteklenecek yatırımlara yatırım yeri tahsis edileceği belirtilmiş, uygulamanın bu konuda Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde yapılacağı dışında düzenleme yapılmamıştır.

Yatırımlara yer tahsisi uygulaması 5425 ve 5084 sayılı Kanun’lar kapsamında öteden beri yapılmakta olup, bu uygulamada önemli bir değişiklik olmayacağı düşünülmektedir. Ayrıntı için Maliye Bakanlığınca yapılacak düzenlemelerin beklenmesi gerekmektedir.

10. Teşviklerle İlgili Diğer Konular

a) Teşvik Belgesi Alma Zorunluluğu

Yatırımların destek unsurlarından yararlanabilmesi için teşvik belgesi alınması gerekmektedir.

Finansal kiralama şirketleri aracılığıyla gerçekleştirilecek yatırımlar için finansal kiralama şirketi adına ayrı bir teşvik belgesi düzenlenmez.

Teşvik belgesi için yapılan başvuru tarihinden önce gerçekleştirilen yatırım harcamaları teşvik belgesi kapsamında kabul edilmemektedir.

b) Sabit Yatırım Tutarları ve Asgarî Kapasiteler

Kararnamenin 4. maddesine göre bir yatırımın, destek unsurlarından yararlanabilmesi için asgarî sabit yatırım tutarının;

§ I. ve II. bölgelerde birmilyon Türk Lirası,

§ III. ve IV. bölgelerde beşyüzbin Türk Lirası,

§ Finansal kiralama şirketleri aracılığıyla yapılacak yatırımlarda finansal kiralamaya konu makine ve teçhizata ait toplam tutarın her bir finansal kiralama şirketi için asgarî ikiyüzbin Türk Lirası,

tutarında olması gerekir.

Büyük ölçekli yatırımlar, bölgesel yatırımlar ile genel teşvik sisteminden yararlanacak yatırımların varsa ekli listelerde her bir konuya yönelik olarak belirlenen yukarıdaki tutarların üzerindeki asgarî sabit yatırım ve/veya asgarî kapasite şartlarını sağlaması gerekir.

c) Teşvik Belgesi Alma Prosedürü

Kararnamenin 5. maddesine göre, teşvik belgesi alabilmek için aşağıdaki belgelerle Hazine Müsteşarlığına başvurulması gerekir:

§ Yatırımı gerçekleştirecek şirketi temsil ve ilzama yetkili kişilere ait imza sirküleri

§ Şirketin nihaî durumunu gösterir Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi veya Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Sicil Gazetesi

§ Yatırım Bilgi Formu ile eki bilgi ve belgeler

§ Muhasebe birimi hesabına yatırılan tutara ait makbuzun aslı

§ Sosyal Güvenlik Kurumundan alınacak prim ve idarî para cezası bulunmadığına veya tecil ve taksitlendirildiğine ya da yapılandırıldığına ve yapılandırmanın bozulmadığına dair yazı

§ ÇED olumlu kararı veya ÇED gerekli değildir kararı

Aşağıdaki yatırımlarda teşvik belgesi başvurusu, firmanın tercihine bağlı olarak yatırımın yapılacağı yerdeki Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğine bağlı sanayi odalarına da yapılabilir:

§ Yabancı sermayeli yatırımlar

§ Büyük ölçekli yatırımlar

§ Bölgesel uygulamalar kapsamındaki yatırımlar

§ Ar-Ge ve çevre yatırımları hariç olmak üzere sabit yatırım tutarı sekizmilyon lirayı aşmayan ve ileride tebliğle belirlenecek imalat sanayi yatırımları.

Teşvik belgesi başvurusundan önce aşağıdaki ücretlerin ödenmesi gerekir:

§ Başvuru Müsteşarlığa yapılacaksa muhasebe birimi hesabına dörtyüz Türk Lirası,

§ Sanayi odalarına yapılacaksa üçyüz Türk Lirası ile birlikte ilgili sanayi odası hesabına da yüz Türk Lirası.

Sanayi odalarına yapılacak müracaatların değerlendirme sonuçları ilgili odaca Müsteşarlığa iletilir. Müsteşarlığın yapacağı nihaî değerlendirme sonucunda uygun görülen yatırımlar teşvik belgesine bağlanır.

d) Devir, Satış, İhraç ve Kiralama

Kararnameye göre, teşvik belgesi kapsamındaki makine ve teçhizatın, devir, satış, ihraç veya kiralanmasında uygulanacak kurallar özetle aşağıdaki gibidir:

e) Yatırımların Nakli

Yatırımların nakli halinde yapılacak uygulama aşağıdaki gibi olacaktır:

§ Kural: Teşvikli yatırımların, işletmeye geçiş tarihinden itibaren asgarî beş yıl süre ile bulunduğu bölgede faaliyette bulunması gerekir.

§ İstisna: Müsteşarlıktan izin alınmak ve yatırım konusunun taşınılacak bölgede desteklenecek konular arasında yer alması kaydıyla diğer bölgelere taşınılabilir.

§ Yatırımın naklinin sonuçları:

ü Sosyo-ekonomik gelişmişlik seviyesi daha yüksek bölgelere veya ilgili yatırım konusunun desteklenmediği bölgelere taşınmalarda, fazladan yararlanılan destekler ilgili mevzuatı çerçevesinde geri alınır.

ü İşletmeye geçiş tarihinden itibaren beş yıllık süre ile bulunduğu bölgede faaliyette bulunan yatırımların diğer bölgelere taşınması serbesttir. Ancak bu durumda, varsa taşınma tarihinden itibaren bakiye yatırıma katkı tutarı için indirimli kurumlar vergisi veya gelir vergisi uygulaması yapılmaz.

ü Beş yıllık süreyi doldurmuş ancak tamamlama vizesi yaptırılmamış yatırımlar için, taşınma öncesinde Müsteşarlığa müracaat edilerek tamamlama vizelerinin yaptırılması gerekmektedir. Bu tür yatırımlara taşınma sonrasında da yer değişikliği izni verilebilir.

e) Yatırımın Süresi ve Tamamlama Vizesi

Süre: Teşvik belgesi kapsamındaki yatırımların proje bazında yapılacak değerlendirme sonucunda öngörülen sürede gerçekleştirilmesi esastır.

Ek süre: Yatırımın öngörülen sürede gerçekleştirilememesi hâlinde, teşvik belgesinde kayıtlı ilk sürenin yarısı kadar ek süre verilebilir.

Özel durumlarda ek süre: Kararnamede sayılan nedenlerle yatırımın verilen ek süreler de dâhil belgede kayıtlı yatırım süresi sonuna kadar gerçekleştirilemediğinin yatırımcılar tarafından tevsik edilmesi hâlinde veya mücbir sebep veya fevkalade hâl durumlarında Müsteşarlıkça proje bazında ek süre verilebilir.

Süre uzatımı için başvuru: Öngörülen süre veya ek süre bitimini izleyen altı ay içinde yatırımın tamamlama vizesinin yapılması için, teşvik belgesini düzenleyen merciye veya Müsteşarlığa başvurulması gerekir. Bu süre içinde müracaat edilmemesi hâlinde, Müsteşarlık resen tamamlama vizesi işlemlerini başlatabilir.

Yaptırımı gerektiren durumlar ve yaptırım: Yatırımların öngörülen süre içinde tamamlanamaması veya asgarî yatırım tutarlarına uyulmaması hâlinde, teşvik belgeleri iptal edilerek veya kısmî olarak müeyyide uygulanarak, sağlanmış olan destek unsurları ilgili mevzuat çerçevesinde yatırımcılardan geri alınır.

11. Geçiş Dönemi Düzenlemeleri

Kararname ve Tebliğe göre, 2009/15199 sayılı Karar öncesinde uygulanan kararlar kapsamında düzenlenen teşvik belgeleri ile ilgili uygulamalara, söz konusu teşvik belgesinin dayandığı karar ve ilgili diğer kararlar çerçevesinde devam olunacaktır.

Kararnamede yapılan düzenlemeye göre, yatırımı tamamlanmış ancak tamamlama vizesi yapılmamış makine ve teçhizatın, beş yıldan sonra satışının yapılmış olması halinde, asgari beş yıl faaliyette bulunulması şartıyla, müeyyidesiz tamamlama vizesi yapılabilmektedir. Kararnameye göre bu hüküm, yukarıdaki genel düzenlemenin istisnası olarak, 2009/15199 sayılı Karar öncesinde düzenlenen teşvik belgelerine de uygulanacaktır. Dolayısıyla yatırımı tamamlanmış ancak tamamlama vizesi yapılmamış makine ve teçhizatın, üç yıldan sonra ancak beş yıldan önce satışı halinde bu düzenleme önem kazanmaktadır.

Önceki kararlara istinaden düzenlenen teşvik belgeleri kapsamında devam etmekte olan yatırımların, 2009/15199 sayılı kararda öngörülen ilgili yatırım konusuna ait asgarî kapasiteleri ve bakiye kısımlarının asgarî yatırım tutarını sağlaması hâlinde, yatırımların bakiye kısımlarına bu Kararın lehe gelen hükümleri uygulanmak üzere yeni teşvik belgesi düzenlenebilecektir. Bu durumda, yatırımcının talebi doğrultusunda mevcut teşvik belgesinin istinat ettiği Karar hükümleri çerçevesinde gerçekleştirilen yatırımlar için tamamlama vizesi yapılacak veya düzenlenecek yeni teşvik belgesi kapsamında devir işlemi yapılabilecektir.

İlgili Bakanlar Kurulu kararına ve Tebliğe aşağıdaki bağlantıların yardımıyla ulaşabilirsiniz.

§ Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar ve ekleri (14.07.2009 tarih ve 2009/15199)

§ Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına İlişkin Tebliğ (2009/1)

§ Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına İlişkin Tebliğ (2009/1) Ekleri