Başlığa bakıp, 'bu da nereden çıktı?' diye sorabilirsiniz. Hemen belirtelim, bu yeni bir olay değil; 1963 yılından beri var. Konu ile ilgili sık işlem yapılmadığından çoğu kimse farkında değil.

OLAY NE?
Gelir Vergisi Kanunu'nun (GVK) 37. maddesine göre,
'Satın alınan veya trampa suretiyle iktisap olunan arazinin iktisap tarihinden itibaren 5 yıl içinde parsellenerek bu müddet içinde veya daha sonraki yıllarda kısmen veya tamamen satılmasından elde edilen kazançlar' ticari kazanç sayılıyor.

İşte, arazi sahiplerine vergi sürprizi yaşatabilecek düzenleme bu. Hemen belirtelim, yazımıza konu edilen vergi sürprizi, arazileri ilgilendiriyor. Arazi; yeryüzü parçası, toprak ve yerey olarak tanımlanıyor.

HER ARAZİYE VERGİ YOK
Bütün araziler için vergi sürprizi yok. Kanunda arazinin edinilme şekli konusunda özel bir belirleme yapılmış. Buna göre arazinin satın alma veya trampa (takas) yoluyla edinilmiş olması gerekiyor. Miras kalan veya bağış yoluyla edinilen araziler için bir sorun yok.

Satın alınan veya trampa yoluyla edinilen arazinin, madde kapsamına girmesi için edinilme tarihinden itibaren 5 yıl içinde parsellenmesi gerekiyor. Parsellenme yürürlükteki yasalara göre arazi parçasının ayrılması işlemine deniliyor. İşte bu işlem, edinilme tarihinden itibaren 5 yıl içinde yapılırsa vergi sürprizine hazırlıklı olunması gerekiyor.

YAKINDA İMAR GELECEK
Gayrimenkul alanlar genellikle satın aldıkları gayrimenkulün bir süre sonra değerleneceğini düşünerek satın alma kararını verirler. Bu noktada satıcı ve aracılar; 'yakında imar gelecek, buraları altın değerinde olacak' türünden açıklamalarla alıcı adayını ikna etmeye çalışırlar.

Bu şekilde satın alınan arazi parsellendikten sonra adı 'arsa' olarak değişiyor. Satın alınan arazi parsellenip arsa durumuna geldikten sonra ister 5 yıl içinde ister 15, hatta 50 yıl sonra satılsın aradaki farkın ticari kazanç olarak Gelir Vergisi'ne tabi tutulması gerekiyor.

YÜKSEK VERGİ ÇIKIYOR
Uzun yıllar önce satın alınıp, satın alma tarihinden itibaren 5 yıl içinde parsellenen arazinin aradan 15-20 yıl geçtikten sonra satılması halinde dudak uçuklatan bir vergi ile karşılaşmak mümkün. Bunun nedeni, kazanç hesaplanırken satış bedelinden sadece alış bedelinin düşülmesi. 20 yıl önce 100 liraya alınan bir arazinin kanunda belirtilen süre içinde parsellendiğini ve bu yıl 100 bin liraya satıldığını varsayalım.

Bu durumda vatandaşın bu satış dolayısıyla 100.000 - 100 = 99.900 lira kazancı olduğu kabul ediliyor. Arazinin satın alındığı tarihte yapılan ödemenin güncellenmesi söz konusu değil. Bu durumda 99 bin 900 lira üzerinden 28 bin 990 lira vergi ödenmesi gerekecek. Bu kazanç süresi içinde beyan edilmediğinde, vergi miktarı kadar da para cezası söz konusu olacak.

DÜZENLEME GEREK
Kentleşme nedeniyle ortaya çıkan rantların vergilendirilmesi yerinde bir uygulama. Böylelikle üretime dönük çalışanlar üzerindeki yükün bir nebze hafiflemesi mümkün olabilir. Ancak, kazanç hesaplanırken satın alma tarihindeki bedelin 'nominal' olarak dikkate alınmasının akla yakın bir nedeni yok. Bu noktada, satın alma bedeline endeksleme uygulanmasına ve böylece enflasyondan kaynaklanan fiktif kazancın vergilendirilmesinin önlenmesine olanak veren bir yasal düzenleme yapılması gerekiyor.

http://www.aksam.com.tr/2009/08/20/yazar/13972/metin_tas_sezgin_ozcan_/arazi_sahiplerini_bekleyen_vergi_surprizi.html