I- GİRİŞ
Ticari hayatın temel taşlarından olan anonim şirketlerde, tüm ortakların temsil edildiği tek merci olan genel kurul toplantılarının gerekli hukuki sıhhate sahip olması açısından toplantı ve karar nisapları önem arz etmektedir. Alınan kararlar rutin olabileceği gibi, şirket ana sözleşmesinin değiştirilmesi gibi şirket açısından hayati öneme sahip konularda da olabilir. Makalemizde anonim şirket genel kurul toplantı ve karar yeter sayıları, hem meri Türk Ticaret Kanunu, hem de Türk Ticaret Kanunu Tasarısı göz önünde bulundurularak incelenmiştir.

II- GENEL KURUL TOPLANTI YETER SAYILARI
Yürürlükte olan Türk Ticaret Kanunu anonim şirket genel kurul toplantı ve karar nisabını iki ayrı başlık altında düzenlemiştir. İlk başlıkta genel olarak toplantı ve karar nisaplarına, ikinci başlıkta ise özel durumlardaki (ana sözleşme değişikliği) toplantı ve karar nisaplarına ilişkin düzenlemelere yer vermiştir. Makalemizde de bu sistematiğe uygun olarak toplantı ve karar nisapları iki ayrı başlık altında incelenmiştir.

A- GENEL OLARAK ANONİM ŞİRKET GENEL KURUL TOPLANTI YETER SAYILARI
Yürürlükte olan Türk Ticaret Kanunu’nun da anonim şirket genel kurul toplantı ve karar yeter sayıları genel olarak 372. maddede düzenlenmiştir. Söz konusu madde de anonim şirket genel kurullarının kanunda veya ana sözleşmede aksine hüküm bulunmadıkça, şirket sermayesinin en az dörtte birini temsil eden pay sahiplerinin hazır olması halinde toplanabileceğini belirtmiştir. Ancak kanun koyucu şirket açısında oldukça önem arzeden genel kurul toplantısının yapılabilmesini teminen madde metninin devamında, ilk toplantıda dörtte bir nisap sağlanmadığı takdirde tekrar toplantıya davet yapılacağını ve ikinci toplantıda herhangi bir nisap aranmayacağını, hazır bulunan pay sahiplerinin toplantı yapmaya ve karar almaya yetkili olacaklarını belirtmiştir. Türk Ticaret Kanunu Tasarısı’nda ise anonim şirket genel kurul toplantı ve karar nisapları genel olarak 418. maddede düzenlenmiş olup, esaslı bir değişiklik getirilmemiştir. Toplantının yapılabilmesine ilişkin nisaplar mevcut düzenlemeyle aynıdır. Sadece madde metnine nisabın toplantı boyunca korunması gerektiği, kanun veya ana sözleşme daha ağır nisap getirilen durumların bu düzenlemeden muaf olacağı ifadelerini eklemiştir. Kanımızca, mevcut düzenlemede yazmamış olsa da toplantı nisabının tüm toplantı boyunca korunması gerektiği hususu kabul gören bir uygulamadır.

Karar yeter sayılarına ilişkin düzenleme ise mevcut Türk Ticaret Kanunu’nda 378/1., Tasarı’da ise 418/2. maddede yapılmıştır. Söz konusu düzenlemeler aynı olup, kararların mevcut oyların çoğunluğu ile alınacağına ilişkin bir düzenleme getirmektedir.

B- ÖZEL DURUMLARDA GENEL KURUL TOPLANTI YETER SAYILARI
Burada bahsedilen özel durumlardan kasıt, şirket ana sözleşmesinin değiştirilmesine ilişkin kararlardır. Mevcut düzenleme bu hususu tek madde metninde ama üç özel durumu kapsayacak şekilde yapmıştır.

İlk durum şirketin tabiiyetinin değiştirilmesi veya pay sahiplerinin taahhütlerinin arttırılmasına ilişkin kararlardır. Kanun koyucu burada tüm şirket ortaklarının ittifakını aramaktadır. İkinci durum ise şirket mevzuunun veya türünün değiştirilmesine ilişkin olup, burada da kanun koyucu, toplantının yapılabilmesi için şirket sermayesinin üçte ikisinin temsil edilmesi gerektiği, ancak üçte iki çoğunluğun sağlanamaması durumunda ikinci bir toplantı yapılacağı ve bu toplantıda şirket sermayesinin yarısının temsil edilmesi gerektiğini belirtmiştir. Söz konusu ikinci durumda karar yeter sayısı ise mevcut oyların çoğunluğudur.

çüncü durumda ise kanun koyucu genel bir düzenleme getirerek; ilk iki duruma girmeyen ana sözleşme değişikliklerinin yapılacağı toplantıda şirket sermayesinin en az yarısının hazır bulunması gerektiğini, gerekli nisabın sağlanamaması halinde en geç bir ay içinde ikinci bir toplantı yapılacağını ve bu toplantıda ise şirket sermayesinin en az üçte birinin hazır bulunması gerektiğini düzenlenmiştir. Söz konusu ikinci durumda karar yeter sayısı ise mevcut oyların çoğunluğudur.

Mevcut düzenlemede yer alan 389. madde ile kanun koyucu imtiyazlı ortakları korumayı amaçlamış ve ana sözleşme değişikliğinin imtiyazlı ortakların haklarını ihlal edecek nitelikte olması halinde, imtiyazlı ortakların kendi aralarında yapacakları özel toplantıda alacakları kararla tasdik etmedikleri müddetçe kararın uygulanamayacağı belirtilmiştir.

Mevcut düzenleme bu yönde iken, Türk Ticaret Kanunu Tasarısı’nda söz konusu husus biraz daha farklı bir sistematikle ele alınmıştır. Tasarı’nın 421. maddesinin ilk fıkrasında aranan şartlar ile mevcut düzenlemede yer alan ve yukarıda saydıklarımız dışındaki ana sözleşme değişikliklerinde (üçüncü durum) aranan şartlar aynıdır. Sadece ek bir düzenleme ile bu fıkrada öngörülen nisapları düşüren ve nispi çoğunluğu öngören ana sözleşme değişikliklerinin geçersiz olacağını düzenlemiştir.

421. maddenin ikinci fıkrasında ise şirket ortaklarının hangi durumlarda ittifakla karar alması gerektiği sayılmıştır. Bunlar; bilânço zararlarının kapatılması için yükümlülük ve ikincil yükümlülük koyulması veya şirketin merkezinin yurt dışına taşınması gerektiği durumlardır.

421. maddenin üçüncü fıkrasında ise hangi durumlarda genel kurul toplantısında şirket pay sahiplerinin yüzde 75’inin olumlu oyu ile karar alınacağı hususu düzenlenmiştir. Buna göre; şirketin işletme konusunun tamamen değiştirilmesi; imtiyazlı pay oluşturulması, nama yazılı payların devrinin sınırlandırılması durumlarında şirket pay sahiplerinin yüzde 75’inin olumlu oyu aranacaktır.

421. maddenin ikinci ve üçüncü fıkralarında belirtilen durumlarda yasal olarak aranan gerekli nisaplara uyulmadığı takdirde yapılacak olan ikinci toplantıda aynı nisap aranacaktır.

Kanun koyucu, 421. maddenin 5. fıkrasında ek bir düzenleme getirerek; pay senetleri menkul kıymet borsalarında işlem gören şirketlerin, sermaye arttırılmasına ve kayıtlı sermaye tavanını yükseltmesine; birleşme, bölünme ve tür değiştirmeye ilişkin ana sözleşme değişikliklerinde 418. maddede belirtilen nisapların aranacağını belirtmiştir.

III- SONUÇ
Hem mevcut Türk Ticaret Kanunu, hem de Türk Ticaret Kanunu Tasarısı anonim şirket genel kurul toplantılarına gerekli önemi göstermiş ve toplantı ve karar nisaplarını ayrıntılı olarak düzenlemişlerdir.

Özellikle ana sözleşme değişikliği gerektiren durumlarda nisaplar ağırlaştırılmış, ana sözleşme değişikliği gerektirmeyen durumlarda ise nisaplar düşürülmüştür. Ortakların yükümlülüklerinin arttıran durumlarda ittifak aranması yerinde bir düzenlemedir. Söz konusu nisapların sağlanması yanı sıra toplantı esnasında korunması hususu Tasarı’nın 418. maddesinde düzenlenmiş, ancak 421. maddede belirtilen durulmada ayrıca belirtilmemiştir. Kanımızca toplantılarda toplantının açılması için gerekli nisaplar toplantı boyunca da bulunmalıdır. Uygulamada bu sürekli bir şekilde kontrol edilmemekte, sadece kararların oylaması sırasında göz önüne alınmaktadır. Son olarak karar nisapları Tasarı’da biraz daha ağırlaştırılmış olup, kanımızca yerinde bir düzenlemedir.

Yazar:KerimTOKLU*
Yaklaşım / Kasım 2009 / Sayı: 203
* Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Müfettişi

(Yıldırım Ercan Beye Teşekkürler)