UFRS 9 'Finansal Enstrümanlar' finansal varlıklar için yeni kurallar getiriyor

Standardın konusu

Finansal varlıklar için sınıflama ve ölçüm kıstaslarını ele alan UFRS 9 ‘Finansal Enstrümanlar’, derhal erken uygulamaya izin vermektedir. UMS 39’a getirilen önemli değişiklikler aşağıda sıralanmıştır.

• UFRS 9, UMS 39’daki çeşitli sınıflama ve ölçüm modellerini, iki sınıflama kategorisinden oluşan tek bir model ile değiştirmektedir: itfa edilmiş maliyet ve gerçeğe uygun değer. UFRS 9’daki sınıflama işletmenin, finansal varlıklarını yönetmek için uyguladığı iş modeline ve söz konusu varlıkların sözleşmeye bağlı özelliklerine göre yapılmaktadır. Bir finansal varlık, iki kıstas yerine gelirse itfa edilmiş maliyetten taşınır: a) iş modelinin amacı finansal varlıkları sözleşmeye dayalı nakit akımlarını toplamak için elde tutmaksa, b) sözleşmeye dayalı nakit akımları sadece anapara ve faiz ödemelerini temsil ediyorsa.

• UFRS 9, saklı türev ürünleri finansal varlıklardan ayırma zorunluluğunu kaldırmaktadır. Yeni standart, karma bir sözleşmenin tümüyle itfa edilmiş maliyetten ya da gerçeğe uygun değerden sınıflandırılacağının belirtmektedir. Çoğu saklı türev ürün nakit akışlarına değişkenlik getirir. Fakat bu durum, finansal aracın sözleşmesinde belirtilen nakit akımların anapara ve faiz ödemesinden oluşması kavramıyla ters düşmektedir. Bu sebeple de asal sözleşmesi finansal varlık olan karma sözleşmelerin çoğu gerçeğe uygun değerle ölçülecektir.

• UFRS 9 ile ilk alım esnasında gerçeğe uygun değerden taşıma kıstaslarından ikisi geçersiz kılınmıştır; zira gerçeğe uygun değer ile yürütülen bir iş modeli gerçeğe uygun değer muhasebesi gerektirir ve karma sözleşmeler bu şekilde sınıflandırılacaktır. UMS 39’daki diğer ilk alım esnasında gerçeğe uygun değerden taşıma kıstası –şirketler bir finansal varlığı ilk kez muhasebeleştirirken muhasebesel ölçüm ve/veya sınıflandırma uyumsuzluklarını önemli derecede düşürdüğü takdirde, gerçeğe uygun değeri kar veya zarara yansıtılacak şekilde tasarlanma kıstası- yeni standartta da yer almaktadır. Bir finansal varlığın gerçeğe uygun değeri kar veya zarara yansıtılacak şekilde tasarlanması durumunda, bu durumun sonraki dönemlerde değiştirilememesi kuralı devam edecektir.

• UFRS 9, işletmenin iş modelinin değişmesi gibi nadir görülen durumlar dışında yeniden sınıflamayı yasaklar. Bu durumda işletme etkilenen finansal varlıkları ileriye dönük olarak yeniden sınıflamak durumundadır.

• Genellikle seküritizasyonların yatırım dilimlerinde görülen ve kredi riski konsantrasyonu yaratan sözleşmeyle özdeşleşmiş finansal araçlar için özel bir rehber bulunmaktadır. Finansal aracın değerlendirmesinin UFRS 9 sınıflama kıstaslarına göre yapılmasının yanı sıra, şirketler aynı zamanda finansal aracın bağlantılı olduğu ve nakit akımı yaratan diğer finansal araçların da karakterlerini değerlendirmek için gözden geçirmelidir. Bir yatırımın itfa edilmiş maliyetten taşınabilmesi için kredi riskinin bağlantılı olduğu diğer finansal araçların kredi risklerinin ağırlıklı ortalamasından düşük ya da ona eşit olmalı bu finansal araçlar belirlenmiş bazı kriterleri karşılamalıdır. Eğer bu gözden geçirme mümkün değil ise söz konusu dilim, gerçeğe uygun değer kayıp ve kazançları gelir tablosuna yansıtılacak şeklinde sınıflandırılmalıdır.

• UFRS 9 sınıflama kuralları tüm hisse senedi yatırımlarının gerçeğe uygun değerle ölçülmesi gerektiğini belirtir. Yine de şirketler, alım satım amaçlı olarak sınıflandırmadığı hisse senedi yatırımlarının gerçekleşmiş ve gerçekleşmemiş tüm gerçeğe uygun değer kazanç ve kayıplarını kapsamlı gelir tablosunda muhasebeleştirme seçeneğine sahiptir. Bu tür bir düzenleme finansal araç bazında ilk muhasebeleştirmede yapılır ve sonraki dönemlerde değiştirilemez. Bu durumda gerçeğe uygun değer kayıp ve kazançlarının gelir tablosuna geri dönüşümü mümkün değildir, ancak bu yatırımlardan elde edilen temettüler gelir tablosunda muhasebeleştirilecektir.

• UFRS 9, kote olmayan şirketlerin hisse senetleri ve kote olmayan şirketlerin hisse senetleri için tasarlanmış türev araçlar için mevcut olan “maliyetten ölçüm” muafiyetini ortadan kaldırır, fakat finansal varlıkların maliyetinin hangi durumlarda gerçeğe uygun değerlerini yansıtabileceğine dair yol göstermektedir.

UFRS 9, Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (“UMSK”)’nun UMS 39 ile ilgili planlanan değişiminin ilk aşamasını sunuyor. Bundan sonraki adımlar, finansal yükümlülükler için sınıflama ve değerleme kurallarının gözden geçirilmesini, finansal varlıklar için önerilen değer düşüklüğü yaklaşımının gözden geçirilmesi ve sahada test edilmesini ve riskten korunma (hedge) muhasebesinin uygulama rehberinin geliştirilmesini içermektedir. UMSK aynı zamanda Amerika’da genel kabul görmüş muhasebe standartlarını belirleyen organ olan Finansal Muhasebe Standartları Kurulu (“FMSK”) tarafından 2010’un ilk çeyreğinde yayımlanması beklenen finansal araçlarla ilgili kapsamlı tartışma amaçlı taslağı için görüş istediğini belirtmiştir. UMSK, 2010’un sonunda UMS 39’u tamamen yürürlükten kaldırmayı amaçlamaktadır.

Kimleri etkileyecek?

Yürürlüğe giren yeni standart, en çok banka ve sigorta şirketleri üzerinde etkisini hissettirirken, elinde finansal varlık bulunduran tüm kurumlar bu değişikliklerden etkileneceklerdir. Finansal tablolara olası etkilerin boyutları, finansal varlıkların çeşidine ve firmanın bu finansal varlıkları yönetirken kullandığı iş modeline bağlı değişecektir.

Standardın geçerlilik tarihi 1 Ocak 2013’tür, fakat erken uygulamaya izin vermektedir. UFRS 9 geriye dönük olarak uygulanmalıdır; fakat uygulaması 1 Ocak 2012’den önce yapılmış ise karşılaştırmalı bilgilerin yeniden düzenlenmesine gerek yoktur. Buna ek olarak, 1 Ocak 2011’den önce UFRS 9’u uygulayan işletmeler, erken uygulama tarihi finansal varlıklarını bu standart uyarınca yeniden sınıflandırdıkları tarih olacağından, 1 Ocak 2011 ile IFRS 9’un yayımlanma tarihi arasındaki herhangi bir tarihi sınıflama tarihi olarak belirleyebileceklerdir.

Ne yapılması gerekiyor?

Şirketler UFRS 9’un detaylı kurallarına aşina olmalı ve yeni standardın şirket tarafından elde tutulan finansal varlıkların sınıflama ve ölçümüne olası etkilerini değerlendirmelidirler. Şirketler, yeni standardın erken uygulamasının potansiyel faydalarını, karşılaştırmalı bilgileri tekrar düzenlememe olanağının ve erken uygulayanlar için uygulama tarihinin belirlenmesindeki esnekliğin ışığında değerlendirmelidir.

Bununla birlikte, finansal enstrümanlar projesi halen gelişmektedir. UMSK, UFRS 9’un yürürlük tarihini, UMS 39’u değiştirme projesinin ikinci aşaması olan ‘İtfa edilmiş maliyet ve değer düşüklüğü’ ve ‘Sigorta’ projelerinin yürürlük tarihi ile uyumlu olması için ileri atabilecektir. Buna ek olarak standartta, yatırımcıların UMSK ve FMSK modellerini daha kolay karşılaştırabilmeleri için finansal tablo sunumuna dair değişiklikler olabilecektir.

Şirketler, UMS 39 değişim projesini takip etmeli ve UFRS 9’un yapacakları işlemlerin üzerinde olası etkilerini değerlendirmelidirler.

UMS 24'e taslak değişiklikler - İlişkili Taraf Açıklamaları

Uluslararası Finansal Raporlama Standartları Kurulu (“IASB”), kamu iştirakleri için açıklama gerekliliklerini kolaylaştırmak ve ilişkili taraf tanımına açıklık getirmek için UMS 24, 'İlişkili Taraf Açıklamaları’na değişiklik getirmiştir. Revize standart 1 Ocak 2011 veya sonrasında başlayan mali yıllarda geçerli olacaktır. Erken uygulamaya izin verilmektedir.

Kimler etkilenecek?

Değişiklik, kamu iştiraklerinin finansal tablolarında yapmaları gerekli olan açıklamaları etkileyecektir. Açıklama yükü büyük ölçüde azaltılacak ve daha kullanışlı özet bilgi ve önemli işlemlerin detayları ile değiştirilecektir. Buna ek olarak, ilişkili taraf revize tanımı bazı işletmelerin daha fazla ilişkili taraflarının olacağı ve ek açıklamalara yer vermeleri gerekeceği anlamına gelmektedir. En çok etkilenmesi beklenen işletmeler bir grubun parçası olup hem iştirak hem de bağlı ortaklıkları içerenler ve diğer işletmelerle ilişkileri bulunan hissedarları olanlardır.

CESR, UFRS 7 açıklamaları ile uyumsuzlukları tespit etti

Avrupa Menkul Kıymet Düzenleyicileri Komitesi (“CESR”), ‘UFRS 7 Finansal Araçlar: Açıklamalar’ standardının uygulanmasını değerlendirmek amacıyla FTSE Eurotop 100 indeksinden 22 şirketi içeren 96 adet halka açık Avrupa bankası ve sigorta firmasını analiz etmiştir. CESR, bazı bölgelerde Avrupa finans şirketlerinin, finansal araçlarla ilgili zorunlu açıklama koşullarına uyumda önemli bir oranda başarısız olduğunu saptamıştır. Uyumda özellikle problem yaşanan alanlar değerleme teknikleri ve özel amaçlı işletmeler (SPE) ile ilgilidir. CESR açıklamasında, özellikle 2008’in ikinci yarısı ve 2009’un başlangıcını kapsayan pazar koşulları ışığında, zorunlu koşullara olan uyum konusunda beklenenden daha düşük bir seviyede kalındığını vurgulanmıştır.pwc