| Peşin ödemeli Ticari mal ve Hak kiralamalarında KDV |
|
|
|
| 02 Aralık 2009 | |
|
I- GİRİŞ Bilindiği üzere, kiralamalar, taşınır-taşınmaz mal ve hak kiralamaları olmak üzere ikiye ayrılıyor. KDV’nin konusuna giren işlemler Kanun’un birinci maddesinde, mal teslimleri, hizmet ifaları ve ithalat olarak belirlenmiştir. Aynı Kanun’un dördüncü maddesine göre, kiralama işlemleri hizmet olarak değerlendirilmiş, bu işlemlerin hizmetlerin tabi olduğu usul ve esaslar çerçevesinde vergilendirilmesi öngörülmüştür. Aşağıda, genel olarak ticari faaliyet kapsamında yapılan kiralama işlemlerinin KDV karşısındaki durumu ele alındıktan sonra, özellikle peşin ödemeli kiralamalarda KDV’nin beyan edileceği dönemin tespiti ve vergilendirme usulü konusu incelenecek, bu konudaki kişisel görüşlerimiz belirtilecektir. A- YASAL MEVZUAT KDV Kanunu’nun 1/1. maddesine göre, Türkiye’de ticari, sınai, zirai ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan taşınır-taşınmaz mal ve hak kiralamaları KDV’ye tabi bulunmaktadır. Öte yandan, kiralama işlemlerinde KDV’yi doğuran olayın kiraya verilen şeyin kiracının kullanımına terk edilmesi anında meydana geldiğini hükme bağlayan Kanun’un 10/h maddesi, 3316 sayılı Kanunla 01.12.1986 tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılmıştır. Buna göre, kiralama işlemlerinde KDV’nin hizmet ifalarına ait esaslar çerçevesinde hesaplanarak beyan edilmesi gerekmektedir. Dolayısıyla, kiralama işlemlerinde KDV’yi doğuran olayın, Kanun’un 10. maddesi hükmü çerçevesinde değerlendirilmesi zorunluluk arzetmektedir. KDV Kanunu’nun 10. maddesinde vergiyi doğuran olay sayma yöntemi ile düzenlenmiştir. Anılan maddenin (a) bendine göre “mal teslimleri ve hizmet ifası hallerinde malın teslimi ve hizmetin ifası,” (b) bendine göre “malın tesliminden veya hizmetin yapılmasından önce fatura veya benzeri belgeler verilmesi hallerinde bu belgelerde gösterilen miktarla sınırlı olmak üzere fatura veya benzeri belgelerin düzenlenmesi,” (c) bendinde ise “kısım kısım mal teslimi ve hizmet yapılması mutad olan veya bu hususlarda mutabık kalınan hallerde her bir kısmın teslimi veya bir kısım hizmetin yapılması” anında vergiyi doğuran olay meydana gelmektedir. B- PEŞİN ÖDEMELİ TİCARİ KİRALAMA İŞLEMLERİNİN KDV KARŞISINDAKİ DURUMU 1- Ticari Faaliyet Kapsamında Gerçekleştirilen Taşınır-Taşınmaz Mal ve Hak Kiralamalarında KDV Öte yandan, bir işlem vergisi olan KDV’de vergilendirme yapılabilmesi için bedelin tahsil edilmemesi bir önem taşımamakta, işlemin gerçekleşmesi yeterli bulunmaktadır. Dolayısıyla, kiralama işlemlerinde kira bedelleri üzerinden hesaplanan KDV’nin, kira bedellerinin tahsil edilip edilmediğine bakılmaksızın aylık dönemler halinde beyan edilmesi gerekmektedir. Konu ile ilgili olarak verilen bazı Özelgelerin özetleri aşağıdadır: “Toplam kira bedelinin ay cinsinden toplam kira süresine bölünmesi sonucu elde edilen tutara ait KDV’nin, tahsil edilip edilmediğine bakılmaksızın aylık vergilendirme dönemleri itibariyle beyan edilmesi gerekmektedir.”(1) “KDV uygulamasında kira hizmeti üzerinden hesaplanan KDV’nin kiraya veren iktisadi işletme tarafından beyan edilip ödenmesi esastır. Hesaplanan bu verginin kiracıdan tahsil edilip edilmemesi durumu değiştirmemektedir. Başka bir anlatımla, KDV Kanunu’nda kira bedeli üzerinden hesaplanan KDV’nin kiracıdan tahsil edilmesi gerektiği konusunu kapsayan bir hüküm yer almamaktadır.”(2) Örneğin, birden fazla yıl için kiralama yapılsa ve kira sözleşmesinde kira bedelinin son yılda ödenmesi kararlaştırılsa dahi, KDV’nin be¬yanı için kira bedelinin tahsili beklenilmemeli, KDV aylık dönemler halinde beyan edilmelidir. 2- Peşin Ödemeli Kiralamalarda KDV’yi Doğuran Olay ve Verginin Beyan Edileceği Dönem - Peşin tahsil edilen kiralar için fatura düzenlenmesi halinde, vergiyi doğuran olay KDV Kanunu’nun 10/b maddesine göre faturada gösterilen bedelle sınırlı olmak üzere faturanın düzenlendiği tarihte meydana geldiğinden, tahsil edilen kira bedelinin tamamı üzerinden KDV hesaplanması ve faturanın düzenlendiği döneme ait KDV beyannamesi ile beyan edilmesi gerekmektedir. Gelecek yıllara ilişkin olarak peşin tahsil edilen kiranın GVK ve KVK yönünden ilgili yılların hasılatı olarak kabul edilmesi, fatura düzenlenmesi nedeniyle peşin tahsil edilen kira bedeli üzerinden hesaplanan KDV’nin beyan edilmesine engel oluşturmamaktadır(3). Örneğin, peşin tahsil edilen 3 yıllık kira bedeli olan 360.000 TL için fatura düzenlenmesi halinde, 360.000 TL üzerinden KDV hesaplanması ve faturanın düzenlendiği aya ilişkin KDV beyannamesi ile beyan edilmesi gerekir. Bu uygulamada, sözleşme metni çok önemlidir. Örneğin 20 yıllık bir kiralamada, her yılın başında yıllık kiranın peşin olarak ödenip fatura düzenleneceği belirtiliyorsa, yıllık kira üzerinden fatura düzenlenip, KDV hesaplanması gerekir. - Peşin tahsil edilen kira tutarı için fatura düzenlenmemesi halinde, toplam kira bedelinin ay cinsinden toplam kira süresine bölünmesi sonucu elde edilen aylık tutarlar üzerinden KDV hesaplanması ve ilgili ay KDV beyannameleri ile beyan edilmesi gerekmektedir. Bu durumda faturaların da aylık dönemler halinde düzenleneceği tabiidir. Peşin tahsil edilen kiranın sonraki aylara isabet eden kısımlarının avans olarak kabul edilmesi gerektiğinden ve gerçekleştirilmiş bir teslim ve hizmetin karşılığını oluşturmayan avanslar KDV’ye tabi olmadığından, kiranın peşin tahsil edildiği tarihte KDV hesaplanmayacaktır. Örneğin, peşin tahsil edilen 3 yıllık kira bedeli olan 360.000 TL için fatura düzenlenmemesi halinde, (360.000 TL/36 ay=) 10.000 TL olarak hesaplanan aylık kira bedeli üzerinden KDV hesaplanması ve bu şekilde hesaplanan KDV’nin aylık dönemler halinde KDV beyannamesi ile beyan edilmesi gerekir. Konu ile ilgili olarak verilen bazı Özelgelerin özetleri aşağıdadır: “Toplam kira bedelinin ay cinsinden toplam kira süresine bölünmesi sonucu elde edilen tutara ait KDV’nin, tahsil edilip edilmediğine bakılmaksızın aylık vergilendirme dönemleri itibariyle beyan edilmesi gerekmektedir. Başlangıçta veya ara dönemlerde aylık kümülatif tutarı aşan bir kira ödemesinin yapılması ve karşılığında fatura düzenlenmesi halinde faturada gösterilen bedel üzerinden KDV hesaplanacaktır. Ancak, fatura düzenlenmemesi halinde aşan tutar, peşin tahsil edilen kira bedeli mahiyetinde olduğundan, üzerinden KDV hesaplanmayacak, kiralama hizmeti, toplam kira bedelinin ay cinsinden toplam kira süresine bölünmesiyle bulunan tutarın aylar itibariyle beyan edilmesi suretiyle vergilendirilecektir.”(4) “Kirala-İşlet-Devret sistemi ile kiraya verilen havalimanı terminal binaları ve mütemmimlerine ait bedel Genel Müdürlüğünüzce kiracılardan tahsil edilmese dahi, bu bedele ait KDV’ler aylık dönemler itibariyle beyan edilecektir. Kira bedeline ilişkin KDV’nin kiracılardan tahsil edilme zamanı konusunda bir görüş verilmesi mümkün bulunmamakta olup, konunun taraflar arasında ve özel hukuk kuralları çerçevesinde değerlendirilmesi gerekmektedir.”(5) “Peşin tahsil edilen kira bedelinin vergilendirme dönemlerine isabet eden kısımları üzerinden katma değer vergisi hesaplanması, kanunen mümkün bu¬lunmaktadır. Ancak, peşin olarak kira bedelinin tamamı üzerinden fatura düzen¬lenmesi halinde KDV Kanunu’nun 10/b maddesi gereğince, fatura bedeli üzerinden vergi hesaplanıp beyan edileceği tabiidir.”(6) Kira bedelinin peşin olarak tahsil edildiği durumlarda ise KDV’nin beyan usulü, fatura düzenlenip düzenlenmemesine bağlı bulunmaktadır. Peşin tahsil edilen kiralar için fatura düzenlenmesi halinde, tahsil edilen kira bedelinin tamamı üzerinden KDV hesaplanması ve verginin faturanın düzenlendiği döneme ait KDV beyannamesi ile beyan edilmesi gerekmektedir. Peşin tahsil edilen kira tutarı için fatura düzenlenmemesi halinde, toplam kira bedelinin ay cinsinden toplam kira süresine bölünmesi sonucu elde edilen aylık tutarlar üzerinden KDV hesaplanması ve ilgili ay KDV beyannameleri ile beyan edilmesi gerekmektedir. Sözleşmede kiranın her yılın başında, 12 aylık tutarının tamamının peşin olarak ödenip fatura düzenleneceği belirtiliyor ve kiracı da kirayı peşin olarak ödüyorsa, alınan 12 aylık kira karşılığında fatura düzenlenmesi, kiracının da KDV’yi 12 aylık olarak ödemesi gerekir. Kiranın tamamının 3 yıllık peşin ödenmesi ve KDV’sinin de 3 yıllık hesaplanıp, fatura düzenlenmesi halinde, kiranın o yıla ait kısmının “gelir” kaydedilmesi, kalan kısmının “gelecek yıllara ait gelir” olarak gösterilmesi ancak KDV’nin tamamen beyan edilmesi gerekir. Ancak peşin tahsil edilen kiranın “avans” niteliğinde olması yani kiranın tamamına mahsuben belli bir tutarın ödenmesi halinde, alınan avansın tamamı için fatura düzenlenmez. Avansın tamamı KDV’ye de tabi değildir. Her ay itibariyle fatura düzenlenir ve KDV’si de gösterilir. Yazar:Şükrü KIZILOT*
(Yıldırım Ercan Beye teşekkürler) |
Copyright © 2005 - 2024
Özdoğrular
Yasal Uyarı
