Özet: Haklarında sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge (SMİYB) düzenleme raporu bulunan mükellefler ve SMİYB düzenleme tespiti bulunan mükellefler ile bilinen adresinde bulunamayan mükelleflerin yer aldığı listelerdeki (Kod:1, Kod:5/1 ve Kod:5/3) firmalardan mal alan mükelleflerin bu alımları ile ilgili yapabilecekleri işlemler şunlardır:

- Bu firmalardan olan alışlara ilişkin indirim konusu yapılan katma değer vergisini indirim KDV tutarından ve varsa iade KDV tutarından tenzil ederek KDV düzeltme beyannamesi vermek. İndirimden tenzil sonucunda ödenecek KDV çıkması halinde bu tutarı ödemek.

- Bu vergileri indirim veya iade tutarından tenzil etmeyip, 4 kat teminat vermek ve incelemenin sonucunu beklemek. Bu teminatlar vergi inceleme elemanlarınca yapılacak inceleme sonucuna göre çözülecektir. Olumsuz tespit nedeniyle yapılacak incelemeler olumsuz tespite konu alt firmalar nezdinde yapılacaktır.

- Hiçbir işlem yapmadan, yapılacak incelemenin sonucunu beklemek. Bu durumda firma (Kod: 5/2) ''SMİYB kullanma tespiti'' listesine alınacak ve bu firmadan alım yapanların iade talepleri özel esaslara göre yerine getirilecektir.

- Alt firma hakkındaki olumsuzlukla ilgili olarak 84 No.lu Tebliğin II/3 bölümünde sayılan durumlardan (3.1.2. numaralı şıkta belirtilen durum hariç) birisinin bulunduğu anlaşılırsa bu yönde yapılacak bir açıklama da sorunu çözecektir.

Haklarında SMİYB kullanma raporu bulunan, haklarında SMİYB kullanma tespiti bulunan ve haklarında re’sen mükellefiyet terki işlemi yapılan mükelleflerin yer aldığı listelerdeki (Kod: 2, Kod: 5/2 ve Kod: 8) firmalardan mal alan mükelleflerin bu alımları ile ilgili yapabilecekleri işlemler şunlardır:

Ödemelerin banka veya özel finans kurumları vasıtasıyla yapılması (Ödeme belgesine satıcının adı/unvanı, hesap numarası ve vergi kimlik numarası doğru olarak yazılmalıdır.) veya çekle yapılması (Düzenlenecek çekin TTK Kanununun 697. maddesinin birinci ve ikinci fıkrasına uygun olarak düzenlenmesi ve satıcının vergi kimlik numarasının yazılması gerekmektedir. Müşteri çekleri ile ödeme ancak tam ciro halinde kabul edilmektedir.) durumunda, olumsuz mükelleflerden alım yapan mükelleflerin müteselsil sorumluluğu ortadan kalkmaktadır.

Mükellefiyeti re’sen terk ettirilen mükelleflerin re’sen terk tarihinden sonra düzenlemiş olduğu belgeler geçersizdir. Dolayısı ile bu belgelere dayanılarak yapılan indirimler hiçbir şekilde geçerli olmayacaktır. Yani ödemenin yukarıdaki şekilde yapılmış olması sorunu çözmeyecektir. Re’sen terk tarihinden önceki dönemlerle ilgili olarak ise başka bir olumsuzluk yoksa durumun tespiti yeterlidir. Ama yine de ödemenin banka sistemi aracılığı ile yapıldığının tevsikinde fayda vardır.
--------------------------------------------------

Son dönemlerde, Vergi Daireleri tarafından mükelleflere, olumsuz mükellefler listesinde bulunan firmalardan olan alımları ile ilgili yazılar gönderilmektedir. Bu yazılarla ilgili yapılacak işlemler aşağıda özetlenmiştir.

I. Kod listeleri (olumsuz mükellefler listesi) hakkında genel bilgi

Bilindiği üzere Vergi Usul Kanununun 11. maddesine göre, mal alım ve satımı ve hizmet ifası dolayısıyla vergi kesintisi yapmak ve vergi dairesine yatırmak zorunda olanların bu yükümlülüklerini yerine getirmemeleri halinde verginin ödenmesinden, alım satıma taraf olanlar ile hizmetten yararlananlar ve aralarında doğrudan veya hısımlık nedeniyle ya da sermaye, organizasyon veya yönetimine katılmak veya menfaat sağlamak suretiyle dolaylı olarak ilişkide bulunduğu tespit olunanlar müteselsilen sorumludurlar.

Vergi idaresi bu düzenlemeden hareketle KDV zinciri içerisinde herhangi bir halkada Hazineye intikal etmeyen bir verginin indirim ve iadesine müsaade etmeme eğilimindedir. Bu anlayış; Hazineye intikal etmeyen bir vergi indirim ve iade konusu yapılamaz temel mantığına dayanmaktadır.

Bazı mükellefler sorumlu sıfatıyla tahsil ettikleri vergileri çeşitli yöntemler kullanmak suretiyle Hazineye intikal ettirmeme yoluna gidebilmektedirler. Vergi kaybına sebebiyet veren bu yöntemlerin bir kısmı aşağıda özetlenmiştir.

· KDV beyannamesi vermemek.

· KDV beyannamesi verip tahsil ettiği vergiyi beyannameye dahil etmemek.

· Tahsil ettiği vergiyi beyannameye dahil edip ödememek

· “Sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge” (SMİYB) düzenlemek-kullanmak.


Yukarıda belirtilen yöntemlerden en yaygın olarak kullanılanı SMİYB düzenleme-kullanma fiilidir.

İdare indirim konusu yapılan bir verginin Hazineye intikal edip etmediğini oluşturduğu kontrol mekanizmaları ile takip etmektedir.

İdarenin oluşturduğu kontrol mekanizmalarından birisi de SMİYB düzenleme veya kullanma fiilini işleyen, işleme ihtimali bulunan mükellefler ile bu mükelleflerin ilişkili olduğu mükelleflerin listelenmesi ve takip edilmesidir.

Nitekim İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı ve Bakanlık, haklarında SMİYB düzenleme, kullanma raporu veya tespiti veya ihtimali bulunan firmalar ile bu firmaların ortaklarının yer aldığı bazı listeler oluşturmuştur. “Kod Listesi” “Olumsuz Mükellefler Listesi” “VEDOP Taraması” gibi adlarla anılan bu listelerin kod numaraları ile bu kod numaralarının ne anlama geldiği aşağıda açıklanmıştır.

Kod 1 : SMİYB Düzenlediği Tespit Edilen Mükellefler ile Bunların Ortakları ve Kanuni Temsilcilerinin Kurdukları veya Ortak Oldukları Şirketler.

Kod 2 : SMİYB Kullananlar.

Kod 3 : SMİYB Düzenlediği Konusunda Haklarında Rapor Bulunan Mükelleflerin Ortakları veya Kanuni Temsilcileri.

Kod 4 : Bastırdığı Belgelerin Zayii-Çalındığını veya Kaybolduğunu Bildirenler.

Kod 5 : Vergi Dairelerinin Yaptığı Tespit Sonucunda;

Kod 5/1 : Haklarında Rapor Bulunmamakla Birlikte SMİYB Düzenlediği Konusunda Tespit Bulunanlar.

Kod 5/2 : Haklarında Rapor Bulunmamakla Birlikte SMİYB Kullandığı Konusunda Tespit Bulunanlar.

Kod 5/3 : Adresinde Bulunmayanlar ile Sarih Adresi Tespit Edilemeyenler.

Kod 5/4 : Defter, Belge İbraz Etmeyen veya İncelemeye Sevk Edilenler ile Birden Fazla Döneme İlişkin Olarak KDV Beyannamesinin (süresinden sonra verilenler hariç) Verilmemesi.

Kod 6 : Kendisi Hakkında Herhangi Bir Olumsuz Tespit ya da Rapor Bulunmadığı Halde Belgeleri Taklit Edilen Mükellefler Listesi.

Kod 7 : Mükellefiyetleri Bulunmayan Ancak Üçüncü Kişiler veya Diğer Tüzel Kişilikler Vasıtasıyla Sahte Belge Organizasyonu İçerisinde Bulunan ve SMİYB Ticareti Yapanlar.

Kod 8 : İlgili Şahıs Ya da Firmaların İş ve İkamet Adreslerinde Yapılan Yoklamalarda Bulunamamalarından Dolayı 2004/13 Seri No.lu Uygulama İç Genelgesi Gereği Mükellefiyetleri Re’sen Terk Ettirilerek Kapatılan Mükellefler Listesi.

Kod 9/1 : SMİYB Düzenlediği ve Hem Düzenleyip Hem Kullandığı Konusunda Hakkında Rapor Bulunan ve Bakanlık Makamı Tarafından Oluşturulan Olumsuz Mükellefler Listesinde Yer Alan Mükellefler

Kod 9/2 : SMİYB Kullandığı Konusunda Hakkında Rapor Bulunan ve Bakanlık Makamı Tarafından Oluşturulan Olumsuz Mükellefler Listesinde Yer Alan Mükellefler

İstanbul Vergi İdaresi, mükellefler tarafından verilen (Ba) ve (Bs) formlarını kontrol ederek yukarıdaki listelerde yer alan firmalardan mal veya hizmet alımı bulunan firmalara yazılar göndermektedir. Yazılarda kod listelerinde yer alan firmalardan yapılan alışlarla ilgili izahat istenmektedir.

İdarenin bakış açısı ile yazıların içeriğini şu şekilde anlamak gerekir: “Sizin mal veya hizmet alımı yaptığınız firmalar arasında, SMİYB kullanma veya düzenleme fiili işleyen veya işleme ihtimali bulunan firmalar vardır. Dolayısı ile bu alımlarınız nedeniyle indirim konusu yaptığınız vergilerin Hazineye intikal etmemiş olma ihtimali mevcuttur. Bu hususun açıklığa kavuşturulması gerekir.”

Bu yazılar, yazılara muhatap olan mükelleflerin SMİYB düzenlediği veya kullandığı yönünde bilgiler içermemektedir. Hazineye intikal etmeme ihtimali bulunan bir vergi nedeniyle müteselsil sorumluluk durumu açığa kavuşturulmak istenmektedir.

Olaya bu yönüyle baktığımızda; yapılan iş, İdarenin şüpheli gördüğü bazı işlemler ile ilgili olarak mükelleften bilgi istenmesinden ibarettir. Bu da son derece normal ve doğal bir uygulamadır.

Güçlükler ve sıkıntılar mükellefler tarafından yapılan izahatların hazırlanması ve Vergi İdaresi tarafından kabul görüp görmemesi aşamasında yaşanmaktadır.

Ancak, şunu da belirtmekte fayda olduğunu düşünüyoruz. Gelen yazılarda haklarında SMİYB düzenleme raporu veya tespiti bulunan mükelleflerden mal veya hizmet alımı bulunanlar, bu alımlarını sorgulamalıdırlar. Özellikle bilmeden SMİYB kullanma durumunda olan mükellefler için bu yazılar bir fırsat olabilir.

II. Yazıları alan mükellefler ne yapmalıdır?

Dikkatlice okunduğunda, yazılarda mükelleflerin ne yapması gerektiği açıklanmıştır. Yazılarda haklarında olumsuzluk bulunan mükellefler, SMİYB düzenleyenler ve diğerleri şeklinde iki grupta toplanmıştır.

Yapılacak işlemler aşağıda açıklanmıştır.

A. Haklarında SMİYB düzenleme raporu veya tespiti bulunan mükelleflerden mal veya hizmet alımı bulunan mükelleflerin yapacakları işlemler

Haklarında SMİYB düzenleme raporu bulunan mükellefler (Kod:1 ve 9/1) listesinde, SMİYB düzenleme tespiti bulunan mükellefler ise (Kod:5/1 ve 9/2) listesinde yer almaktadır.

Diğer taraftan; bize göre (84) No.lu Tebliğ ile yapılan düzenlemelere aykırı olmasına rağmen, bilinen adresinde bulunamayan mükelleflerin listelendiği (Kod:5/3) listesi de uygulamada (Kod:1) ve (Kod:5/1) listesi gibi işlem görmektedir. (Sadece adreste bulunamamanın tespit edildiği tarihten sonraki alımlar için)

Yukarıda belirtilen listelerde yer alan firmalardan alımları bulunan firmaların bu alımları ile ilgili yapabilecekleri işlemler şunlardır:

· Bu firmalardan olan alışlara ilişkin indirim konusu yapılan katma değer vergisini indirim KDV tutarından ve varsa iade KDV tutarından tenzil ederek KDV düzeltme beyannamesi vermek. İndirimden tenzil sonucunda ödenecek KDV çıkması halinde bu tutarı ödemek. (Ödenecek KDV çıkması halinde verilecek beyannamelerin pişmanlık hükümlerinden yararlanılarak verilip verilmeyeceği açık değildir. Bazı vergi daireleri olay vergi dairesinin bilgisi dâhilinde olduğu gerekçesiyle pişmanlık talebini dikkate almamaktadır. Ancak her halükârda beyannamelerin pişmanlık ile verilmesi faydalı olur.)

· Bu vergileri indirim veya iade tutarından tenzil etmeyip 4 kat teminat vermek ve incelemenin sonucunu beklemek. Bu teminatlar vergi inceleme elemanlarınca yapılacak inceleme sonucuna göre çözülecektir. Olumsuz tespit nedeniyle yapılacak incelemeler olumsuz tespite konu alt firmalar nezdinde yapılacaktır.

Olumsuz tespit durumunda verilecek teminat, olumsuz tespitin ilgili olduğu dönemdeki alışlar ile sınırlıdır. (İndirim ve iadeden tenzil edilecek tutarın da olumsuz tespitin ilgili olduğu dönemlerdeki alışlarla sınırlı olması gerekir.)

Teminat verilmesi halinde firmanın kod listelerine alınmaması gerekir. Ancak; uygulamada, bazen teminat verilmesine rağmen firmalar kod listelerine alınmakta fakat kendilerinden mal veya hizmet satın alanlar bu olumsuzluktan etkilenmemektedir.

· Hiçbir işlem yapmadan (olumsuz firmadan alışlarla ilgili KDV için teminat vermeden veya bu tutarı indirimden düşmeden) yapılacak incelemenin sonucunu beklemek. Bu durumda firma (Kod: 5/2) “SMİYB kullanma tespiti” listesine alınacak ve bu firmadan alım yapanların iade talepleri özel esaslara göre yerine getirilecektir.

· Şayet alt firma hakkındaki olumsuzlukla ilgili olarak (84) No.lu Tebliğin II/3 numaralı bölümünde sayılan durumlardan (3.1.2. numaralı şıkta belirtilen durum hariç) birisinin bulunduğu anlaşılırsa bu yönde yapılacak bir açıklama da sorunu çözecektir. Bu durumların neler olduğu bir sonraki bölümde açıklanmıştır.

Bu uygulamaların tümü; hakkında olumsuzluk bulunan mükelleften gerçekten mal veya hizmet satın alan, bedelini ödeyen vergileme ile ilgili tüm mükellefiyetlerini yerine getiren mükellefleri mağdur etmektedir.

Çünkü SMİYB düzenleme fiilini işleyen veya işleme ihtimali bulunan bir firmanın gerçek belge düzenlemesi de mümkündür. Bu mükelleflerden gerçekten mal veya hizmet satın alanlar firmalar yukarıdaki uygulamalarla kendilerine haksızlık yapıldığını düşünmektedirler.

İdare ise SMİYB düzenleme fiili işlediğini tespit ettiği bir firmanın tüm işlemlerine şüphe ile bakmaktadır.

Çözüm, incelemeyi tercih eden mükelleflerin bu işlemlerinin, bir an önce incelenerek durumun açıklığa kavuşturulmasından geçmektedir. Bu incelemelerin inceleme konusu ile sınırlı olması ve süratle sonuçlandırılması gerekir. Ancak, en büyük sorun bu konuda yaşanmaktadır. İdare bu incelemeleri ivedilikle yerine getirememektedir.

İnceleme sonucuna göre temize çıkmak yolunu tercih eden bir mükellef, bazen zamanaşımı süresince beklemek ve bu süre zarfında kod listelerinde yer almak, verdiği teminatları içeride tutmak, haksız yere bu listelerde yer almakla itibar kaybetmek, durumunda kalmaktadır.

Ödemelerin banka kanalıyla yapılmış olması tek başına sorunu çözmemektedir. Bu işlemlerle ilgili olarak Yeminli Mali Müşavirlerin rapor düzenleme yetkisi yoktur. Belgelerin gerçek olduğu YMM raporu ile tespit edilse bile sorun çözülmemektedir.

B. Haklarında SMİYB düzenleme dışında olumsuz rapor veya tespit bulunanlardan mal veya hizmet alanların yapacakları işlemler

· Haklarında SMİYB kullanma raporu bulunan (Kod: 2)

· Haklarında SMİYB kullanma tespiti bulunan (Kod: 5/2)

· Haklarında re’sen mükellefiyet terki işlemi yapılan (Kod: 8)

mükellefler bu grupta yer almaktadırlar.

Yukarıdaki listelerde yer alan firmalardan alış yapan firmaların, bu firmalardan olan alımlarına ilişkin KDV dahil toplam işlem bedelini (84) Seri No.lu KDV Genel Tebliğinin (III/1.1) bölümüne göre yapmış olmaları halinde sorun çözülmektedir.

Yani ödemelerin;

· Banka veya özel finans kurumları vasıtasıyla yapılması (Ödeme belgesine satıcının adı/unvanı, hesap numarası ve vergi kimlik numarası doğru olarak yazılmalıdır.)

· Çekle yapılması (Düzenlenecek çekin TTK Kanununun 697. maddesinin birinci ve ikinci fıkrasına uygun olarak düzenlenmesi ve satıcının vergi kimlik numarasının yazılması gerekmektedir. Müşteri çekleri ile ödeme ancak tam ciro halinde kabul edilmektedir.)

durumunda, olumsuz mükelleflerden alım yapan mükelleflerin müteselsil sorumluluğu ortadan kalkmaktadır.

Mükellefiyeti re’sen terk ettirilen mükelleflerin re’sen terk tarihinden sonra düzenlemiş olduğu belgeler geçersizdir. Dolayısı ile bu belgelere dayanılarak yapılan indirimler hiçbir şekilde geçerli olmayacaktır. Yani ödemenin yukarıdaki şekilde yapılmış olması sorunu çözmeyecektir.

Re’sen terk tarihinden önceki dönemler ile ilgili başka bir olumsuzluk yoksa durumun tespiti yeterlidir. Ama yine de ödemenin banka sistemi aracılığı ile yapıldığının tevsikinde fayda vardır.

Sorunun yukarıda açıkladığımız yöntemle (ödemenin tevsiki ile) çözülememesi halinde (yani nakit ödeme durumunda) aşağıdaki durumların varlığı araştırılacaktır. (84) Seri No.lu Genel Tebliğin (3.1) No.lu bölümünde sayılan aşağıdaki durumların varlığı halinde sorun yine çözüme kavuşturulmuş olacaktır.

“3.1.1. Olumsuz raporda öngörülen vergi, ceza, gecikme zammı ve faizlerin ödenmesi veya bunların toplamı kadar teminat gösterilmesi halinde, bunlardan mal ya da hizmet alanların bütün dönemlerdeki iade talepleri genel esaslara göre yerine getirilir.

3.1.3. Haklarında olumsuz rapor veya tespit bulunanlar hakkında önceki bölümlerde açıklandığı üzere genel esaslar uygulandığı dönemlerde, bunlardan mal veya hizmet alanların iade talepleri de genel esaslara göre yerine getirilir.

Ancak hakkında SMİYB düzenleme raporu bulunan ve bu rapora istinaden tarh edilen vergi, kesilen ceza ve hesaplanan gecikme faizini ödememiş veya tamamına teminat göstermemiş mükellefin olumsuz raporun ait olduğu vergilendirme döneminden sonraki 12 vergilendirme dönemine ilişkin olarak vergi inceleme elemanlarınca düzenlenmiş olumlu rapor bulunması halinde, bu mükelleften mal veya hizmet alanların olumlu raporun ait olduğu vergilendirme dönemleri ile sonraki dönemlerde bu mükelleften alışlarına isabet eden iade talepleri genel esaslara göre yerine getirilir.

3.1.4. En son düzenlenen olumsuz rapor veya yapılan tespitin ilgili olduğu dönemden itibaren tarh zamanaşımı kadar bir sürenin geçmiş olması halinde, vergi inceleme imkanının kalmamış olması nedeniyle bu durum sonraki safhalarda mal veya hizmet alanlar açısından olumsuz rapor veya tespit olarak değerlendirilmez ve bu mükelleflerden mal veya hizmet alanların iade taleplerinde genel esaslara göre işlem yapılır.

3.1.5. Haklarında olumsuz tespit bulunanlardan ihraç kaydıyla mal alan ancak diğer alışlarına ilişkin olumsuz tespit veya rapor bulunmayan mükelleflerin iade talepleri genel esaslara göre yerine getirilir.

3.1.6. Katma Değer Vergisi Kanunun 9 ncu maddesinin Bakanlığımıza verdiği yetkiye dayanılarak yapılan düzenleme gereğince fason tekstil ve konfeksiyon işleri ile hurda ve atık; metal, kağıt, plastik cam vb. alımları nedeniyle tevkifat uygulayan alıcıların, ihracat veya diğer işlemlerden doğan iade talepleri, tevkif etmiş oldukları vergiyi beyan edip ödemiş olmaları şartıyla genel esaslara göre yerine getirilir.”

Sorunun çözümüne yönelik yukarıdaki çözüm yollarının hiç birinin mevcut olmadığı durumlarda mükelleflerin bir önceki bölümdeki seçeneklerden birini seçmeleri gerekmektedir.

Bütün bunların yanı sıra, tüm olumsuzluk listeleri için geçerli olmak üzere varlık barışı yasasından yararlanarak sorunu çözmek de mümkündür.

III. Yazılara karşı dava açmak mümkün müdür?

Bize göre gelen yazılara karşı dava açmak mümkün değildir. Ancak verilen cevaptan sonra yapılacak işlemlerle ilgili olarak (cezalı tarhiyat ve kod listesine alım) idari yargıya başvurmak mümkündür.E&Y